O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universiteti Kimyo fakulteti Kimyo yo’nalishi 3-bosqich talabasi Ro’ziyeva Marjonaning Organik kimyo fanidan tayyorlagan kurs ishi

Kimyoviy xossalari:

1.Dikarbon kislotalarning metallar bilan o’zaro ta’siri:

1.Dikarbon kislotalarning metallar bilan o’zaro ta’siri:

2.Dikarbon kislotalarning asoslar bilan o’zaro ta’siri:

3.Dikarbon kislotalarning asos oksidlari bilan o’zaro ta’siri:

4.Dikarbon kislotalarning galogenidlarini olish:

4.Dikarbon kislotalarning galogenidlarini olish:

5.Dikarbon kislotalardan amidlar olish:

6.Etirifikatsiya:

7.Dikarbon kislotalarning alfa-galogenlanishi:

8.Yantar kislota qizdirilganda shu kislota angidridini hosil qiladi:

3.Yantar kislota va hosilalarining biologik ahamiyati

Yantar kislotasi – kislota kuchi nisbatan past bo’lgan gigroskopik bo’lmagan kislotalashtiruvchi vositadir.Uning ko’rinishi, ta’mi xususiyatlari ushbu turdagi boshqa kislotali moddalarga juda o’xshash. Bu ma’lum oziq-ovqatlarda kislotalashtiruvchi sifatida ishlatilganda afzal hisoblanadi. U kunlik oziq-ovqat va ichimliklarni shakllantirishda ancha kenglik beradi, chunki u xona haroratida suvda boshqa suyultirilmaydigan kislotalarga qaraganda ancha yuqori eruvchanlikka ega. Ushbu kislota brokkoli, qand lavlagi, yangi go’sht ekstraktlari, turli pishloqlar va tuzlangan karam kabi oziq-ovqatlarda mavjud bo’lgan tabiiy kislotalardan biridir.

Yuz uchun yantar kislotasining xususiyatlari:

kichik ajinlarni tekislash qobiliyati;

sayoz chandiqlarni yo’q qilish;

yuzdagi shishishni bartaraf etish;

yallig’lanishni olib tashlash;

kapillyar qon oqimini yaxshilash;

teshiklarni tozalash;

teridagi yoshga bog’liq o’zgarishlarni sekinlashtirish;

 

Yantar kislotasi arzon o’simlik o’sishi stimulyatori hisoblanadi. Bu kislotaning suvli eritmalari urug’larni namlash, ildizni qayta ishlash va barglarni parvarishlash uchun ishlatiladi. Yantar kislotasi ekishdan oldin urug’lar, so’qmoqlar, ko’p yillik ildiz tizimini davolash uchun ishlatilishi mumkin, ya’ni unda urug’lar unib chiqishi tezlashadi, o’simliklar yaxshi rivojlanadi va kamroq kasal bo’ladi. Urug’larni ho’llash uchun 0.004 eritma ishlatiladi. Urug’lar ekishdan oldin bir kundan ko’proq vaqt davomida namlanadi, shundan so’ng ular biroz quritiladi va yerga sepiladi. So’qmoqlar pastki kesma bilan suksin kislotasining 0.01-0.02 eritmasiga botiriladi va ekishdan oldin darhol 10-15 soat davomida saqlanadi.

 

Kartoshkani suksin kislotasi bilan davolash uchun ildizlarni ekishdan oldin 0.004 eritma bilan davolash ildizlarning yaxshi o’sishiga yordam beradi. Uzumni yantar kislotasi bilan davolash. Uzum va o’simlik barglarini 0.01 eritma bilan bahorda purkash sovuqqa chidamliligini oshiradi, gullashni yaxshilaydi va hosilni oshiradi.Pomidor, baqlajon va qalampirga yantar kislotasi bilan ishlov berish. Pomidorni gullashdan oldin va gullashdan keyin ikki uch marta purkash, hosil va meva sifatini oshiradi.Azotli o’g’itlarni ortiqcha qo’llash bilan yantar kislotasidan foydalanish o’simliklardagi azotli moddalar darajasini kamaytirishi mumkin.Bundan tashqari, mevali daraxtlarni ham suksin kislotasi bilan davolash mumkin. Olma daraxtlari, olxo’ri, gilos gullashdan oldin zaif eritma bilan davolanadi. Davolash daraxtlarni qo’ziqorin kasalliklari va zararkunandalaridan himoya qiladi, yosh novdalarning o’sishini rivojlantiradi.