O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta′lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Ftor 
 
Kobalt  singari  tanada  ftor  miqdori  kamaysa  ham,  ko‘paysa  ham  zarar 
keltiradigan unsur hisoblanadi. Unga bo‘lgan kunlik talab 23 mg. Ftor eng ko‘p 
uchraydigan oziq moddalar mol buyraklari, jigari, go‘shti, bug‘doy uni, karam, 
sabzavotlar va mevalardir (19-jadval).  
Ftor skelet suyaklari va tishning tarkibiy qismiga kirib, hozirgi sharoitda 
ko‘pincha nafas olish yo‘li bilan qabul qilinadi. Buning sababi shundaki, sanoati 
rivojlangan  shaharlarda  ftor  har  xil  mahsulotlar  ishlab  chiqaruvchi  zavod 
chiqindisi  bilan  havoga  ko‘plab  ko‘tariladi.  Tanada  ftorning  ko‘payib  ketishi 
ozteoxondroz,  suyaklar  shakli,  rangining  o‘zgarishi,  bo‘g‘inlar  qo‘pollashishi, 
harakatchanlikning yo‘qolishi kabi xastaliklarni keltirib chiqaradi.  
20-jadval  
Ba'zi bir oziq-ovqat mahsulotlari tarkibida ftor miqdori (100 g da mkg) 
Oziqovqat  
Turlari 
Ftor  
Oziqovqat  
turlari 
Ftor  
Qora non 
Bug‘doy non 
Bug‘doy uni 
Grechka 
yormasi 
Makaronlar 
Loviya 
No‘xat 
Qo‘ziqorin 
Sut 
Mol buyragi 
Tuxum  
72 
48 
95 
28 
26 
24 
30 
33 
22 
81 
27 
Sabzi 
Kartoshka 
Karam 
Pomidor 
Bodring 
Petrushka 
Salat 
Uzum 
Mol go‘shti 
Mol jigari 
27 
17 
36 
27 
24 
22 
63 
26 
34 
76 
 
Tishlardagi  karies  kasalligining  oldini  olish  uchun  ichiladigan  suv  ftor 
bilan boyitiladi, lekin 1 l suvga 1,0-1,5 mg ftor aralashtirish kerak, undan ko‘pi 
ham, ozi ham salomatlikka zarar keltiradi.  
Choy  tarkibidagi  ftorning  yaxshi  o‘zlashtirilishi  uchun  uni  damlashdan 
oldin  uzoq  vaqt  qaynatmaslik va  damlangan  choyni  uzoq  saqlamasdan  ichish 

---

192 
 
kerak,  aks  holda  undagi  ftor  cho‘kma  holiga  tushib  qoladi  va  tanada  ftor 
tanqisligi yuzaga kelishi mumkin.  
Achchiq  choyda  ftor  miqdori  me'yoridan  ko‘p  bo‘ladi,  shuning  uchun 
bunday choyga odatlanmagan yaxshi. Ftor ko‘plab qabul qilinsa tishlarda qora 
dog‘lar paydo bo‘ladi, tish sarg‘ayib, mo‘rtlashadi, ushala boshlaydi. 
Oziqovqatlar  tarkibidagi  ftorni  kamaytirish  uchun  iste'mol  qilinadigan 
mahsulotlarni  suvda  obdon  yuvish  kerak,  chunki  ftor  suvlari  suvda  tez 
eruvchanlik  xususiyatiga  ega.  Sanoati  rivojlangan  katta  shaharlarda  bu 
narsaga  ko‘proq  e'tibor  berish  kerak,  chunki  metall,  g‘isht,  cho‘yan, 
superfosfat  va  boshqa  mineral  o‘g‘it  ishlab  chiqaradigan  zavodlar  havoni  ftor 
bilan boyitib yuboradi.