O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Suvdan foydalanuvchilar 
suvga tabiiy muhit yoki energiya manbai 
sifatida qaraydilar. Masalan, suv transporti, baliqchilik, rekreatsiya va suv 
sporti sohalarida suvdan tabiiy muhit o‘rnida, gidroelektrostansiyalarda esa 
energiya manbai sifatida foydalaniladi. 
Ta’kidlash lozimki, hozirgi kunda, suv resurslaridan kompleks 
foydalanish sharoitida, suv iste’molchilari bilan suvdan foydalanuvchilar 
orasidagi chegara yo‘qolib bormoqda. Masalan, elektr energiyasi ishlab 
chiqarish yoki irrigatsiya maqsadlarida qurilgan yirik suv omborlari 
nafaqat daryoning gidrologik rejimiga va undagi suv sifatiga, balki ma’lum 
miqdordagi suvning bug‘lanish ko‘rinishida samarasiz sarflanishiga ham 
sabab bo‘ladi. Ushbu gidrologik jarayonda suv omborining o‘zi 
iste’molchiga aylanib qoladi. 
Suv resurslarini muhofaza qilishda, ularning sifatini yaxshilashda 
zamonaviy muhandislik usullarini qo‘llash muhim ahamiyatga ega. 

---

169 
Bunday muhandislik usullari nafaqat oqova suvlarni tozalash usullarini, 
balki ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirishni ham nazarda 
tutadi. Bu borada ishlab chiqilgan yangi texnologiyalar ifloslangan oqova 
suvlarni tabiiy suv havzalariga tashlashni cheklaydi, sanoat korxonalarida 
aylanma suv ta’minotini yo‘lga qo‘yish yoki ulardagi sovitish tizimlarida 
suv o‘rniga havodan foydalanish imkonini beradi. 
Hozirgi kunda oqova suvlarni tozalashda dunyo amaliyotida 
qo‘llanilayotgan usullarni quyidagi ikki guruhga ajratish mumkin: 
1) oqova suvlarni tabiiy sharoitda tozalash; 
2) oqova suvlarni sun’iy sharoitda tozalash. 
Oqova suvlarni tabiiy sharoitda
biologik, biokimyoviy usullarda 
tozalash bevosita sug‘oriladigan ekin maydonlarida, maxsus biologik 
hovuzlarda yoki sug‘orish kanallari hamda kolllektor-zovur tarmoqlarida 
amalga oshiriladi. Yuqoridagi barcha holatlarda ifloslangan suvni tozalash 
jarayoni tabiiy sharoitda kechadi. Masalan, tuproq yordamidagi biologik 
tozalashda oqova suvlar tarkibidagi organik moddalar tuproqdagi 
mikroorganizmlar ta’sirida sekin-asta parchalanib, oddiy mineral 
birikmalarga aylanadi. Eng muhimi, oqova suvlarni, ayniqsa, maishiy-
kommunal tarmoqlarda hosil bo‘lgan chiqindi suvlarni tozalashda tuproq 
usulini qo‘llash yuqori samara beradi. Ayni paytda, bu usulni qo‘llash 
natijasida ekin maydonlarining unumdorligi ortadi, eng muhimi, suv sifatli 
tozalanadi.