O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

Tonna
2,4*10
12 
0,02*10
12 
2,42*10
12 
0,0002* 
10
12 
0,003*10
12 
0,0032*10
12 
2,4232*10
12 
Foiz 
99,2 
0,8 
100 
6,3 
93,7 
100 
 
Jadvaldan ko‗rinib turibdiki, okeanlar yer yuzining 70 foizini 
egallashiga qaramasdan, uning biomassasi Yer biomassasining 0,13 foizini 
tashkil qiladi. 
Quruqlikda 
o‗simIiklar biomassasi (fitobiomassa) umumiy 
biomassaning 99 foizidan ortig‗ini tashkil etadi. Hayvonlar biomassasi 
(zoobiomassa) esa 1 foizdan ham kamroq. 
Okeanlar biomassasining asosiy qismini (93,7%) zoobiomassa 
tashkil etadi. 
Quruqlik biomassasi
. Qutblardan ekvatorgacha biomassa miqdori 
va turlar xilma-xilligi, hayot zichligi ortib boradi. Ekvator biotsenozlarida 
yashash joyi, oziq-ovqat, yorug‗lik, kislorod uchim kuchli raqobat 

---

54 
kuzatiladi. Inson ta‘sirida biomassa hosil bo‗ladigan maydonlar keskin 
o‗zgaradi. Quruqlik yuzasining asosiy qismini tuproq biogeotsenozlari 
egallaydi. Tuproq biogen va abiogen usulda hosil bo‗ladi, u anorganik va 
organik moddalardan tashkil topadi. Biosferadan tashqari tuproqning hosil 
bo‗lishi mumkin emas. Tog‗ jinslariga mikroorganizmlar o‗simlik va 
hayvonlarning ta‘sirida Yerning tuproq qatlami asta-sekin shakllanadi. 
Organizmlar tarkibida to‗plangan biogen elementlar ular o‗lganidan keyin 
yana tuproq tarkibiga o‗tadi. 
Tuproqda kechadigan jarayonlar moddalarning biosferadagi
davriy 
aylanishining tarkibiy qismidir. Odamning xo‗jalik faoliyati tuproq 
tarkibining o‗zgarishiga, undagi mikroorganizmlar nobud bo‗lishiga olib 
kelishi mumkin. Shuning uchun ham tuproqdan oqilona foydalanish 
tadbirlarini ishlab chiqilishi zarur.