O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

Aerogammaspektrometrik va issiqlik metodlari
geoekologik 
tadqiqotlarda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu metodlar ayniqsa, 
akvatoriyalarning ifloslanishini aniqlash va nazorat qilishda, terrikon va 
ag‗darmalarda o‗z-o‗zidan yong‗in chiqish jarayonlarini, o‗rmon 
yong‗inlarini, torf va boshqa yoqilg‗i foydali qazilmalarning Yer osti 
yong‗inlarini aniqlash uchun samarali usul hisoblanadi.
Ekspertlar baholashi
 
metodi xo‗jalik faoliyatining atrof-tabiiy 
muhitga, aholi sog‗ligi va tinchlik-farovonligiga oqibatlarining hozirgi 
holatini aniqlash va prognozlash, shuningdek ekologik sharoitning mumkin 
bo‗lgan buzilishini baholashni o‗z ichiga oladi. Hozirgi paytda yangi 
qurilayotgan va rekonstruksiya qilinayotgan xo‗jalik ob‘ektlari davlat 
ekologik ekspertizasidan o‗tkaziladi. Uni odatda ekspert (yoki ekspertlar 
guruhi) o‗tkazadi. Ekspertlar odatda chuqur bilim va anchagina ish 
tajribasiga ega bo‗lgan yuqori malakali mutaxassislardan belgilanadi.
 
Geoekologik tadqiqotlarda nafaqat yuqoridagi metodlardan, balki 
boshqa fanlar ham foydalanadigan 
umumilmiy metodlar
ham qo‗llaniladi. 
Umumilmiy metodlarga 
analiz va sintez, induksiya va deduksiya, 
ekspriment, tipologiya, tasniflash
va h.k. kiradi. 
 

---

51 
 II BOB. GEOSFERALARNING EKOLOGIK
XUSUSIYATLARI. 
 
2.1. Biosferaning tarkibi va uning xususiyatlari. 
 
Biosfera (yunoncha 
bios —
hayot, 
sfera
— shar so‗zlaridan olingan) 
— tarkibi, tuzilishi va energiyasi tirik organizmlar tomonidan 
aniqlanadigan. Yerning qobig‗i. Yer qobig‗ida hayotning tarqalgan 
sohalari to‗g‗risida birinchi ma‘lumotlar J.B. Lamarkka tegishlidir. 
Biosfera tushunchasini fanga birinchi bo‗lib avstriyalik geolog olim 
E. Zyuss 1875-yilda kiritgan. Biosfera haqidagi to‗liq ta‘limotni rus olimi 
V. I. Vernadskiy yaratdi va rivojlantirdi. Biosfera — tirik organizmlar 
yashaydigan, ular faoliyati natijasida tinmay o‗zgaradigan sayyoramiz 
qobig‗ining bir qismidir. Yerdagi hamma biogeotsenozlar umumiy 
ekologik sistema — biosferani hosil qiladi. Biogeotsenozlar biosferaning 
elementar (eng kichik) birligidir.