O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

Ovqat hazm hilish organi. Kalamushning og’iz bo’shlig’iga to'rtta yirik va juft: quloq oldi, ko'z osti, jag’ osti va til osti so'lak bezlarining yo'li ochiladi. Og’iz bo’shlig’ining tubida go'shtdor harakatchan katta til joylashgan. Tilning usti juda kam ko'p ta'm sezuvchi so'rg’ichlar bilan qoplangan, bundan tashhari, til ovqatni chaynash vaqtida uni tishlar tagiga surib turadi.
Og’iz bo’shlig’ining atrofida murakkab va differentsiyalashgan tishlar joylashgan. Og’iz bo’shlig’ining orqa bo'limida kaltagina yumshoq tanglay orali ustki (burun) va pastki (og’iz) bo'limlarga bo'lingan halqum bor. halqum hamma umurtqali hayvonlarnikiga o'xshash ancha cho'ziladigan muskulli naydan iborat bo'lib, u oshqozonga borib taqiladigan qizilo’ngachga qo’shiladi. Oshqozonning oldingi qismi kardial, keyingisi esa pilorik qism deb yuritiladi. Oshqozonning pilorik bo'limidan o'n ikki barmoqli ichak boshlanib, uning sirtmog’ida oshqozon osti bezi joylashgan.
O'n ikki barmoqli ichakdan uzun ingichka ichak boshlanib, u qorin bo’shlig’ining ko'p qismini egallaydi. Ingichka ichakning yo'g’on ichakka o'tish chegarasida ko'richak joylashgan. Yo'g’on ichak tashhariga maxsus orqa chiqaruv teshigi orqali ochiluvchi to’g’ri ichak bo'limi bilan tugallanadi.
Kalamushning jigari katta va olti pallali bo'ladi. O't pufagi yo’q. Uzunchoq to’q qizil rangli taloq oshqozonning yonida joylashgan.
Ayirish organi. Sut emizuvchilarning juft chanoq- metanefrik tipga kiruvchi loviyasimon buyraklari bel bo'limida, umurtqa pog’onasining ikki yonida joylashgan. Buyrakning oldingi uchlarida kichik qizil-sariq rangli buyrak usti tanachalari joylashgan. Har bir buyrakning botiq ichki yuzasidan bittadan siydik kanali boshlanadi, siydik kanali chanoq bo'limida, siydik pufagiga quyiladi. Siydik pufagi o'z navbatida siydik chiqaruv kanaliga ochiladi (135-rasm).
Jinsiy organi. Voyaga etgan erkak kalamushning urug’donlari tuxum shaklkda bo'lib, qorin devori muskul qatlamining bo'rtib chiqishidan hosil bo'lgan xaltacha - yorg’oqda joylashgan. Yorg’oq tashqi tomondan teri bilan qoplangan. Mezonefrosning qoldig’i bo'lmish yog’simon tanacha shaklidagi urug’don ortiqlari shu urug’donga taqalib turadi. Urug’don ortiqlaridan juft urug’ yo'llari chiqib, siydik chiqaruv kanalining boshlanish joyiga ochiladi. Urug’ yo'llarining pastki qismi kengayib uzunchoq, qayrilgan shoxsimon urug’ pufakchasiga aylangan. Urug’ kanallarining siydik chiqarish kanaliga qo'yiladigan joyidagi chegarada prostata bezi bo'ladi va shu yerga kuper bezining yo'li ham ochilgan. Siydik - jinsiy kanali jinsiy olat ichidan o'tadi (135-rasm).