O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

Umurtqa pog’onasi. Sut emizuvchilarning umurtqa pog’onasi bosh, bo'yin, ko'krak, bel, dumg’aza va dum bo'limlariga bo'linadi. Umurtqa tanasining old va orqa yuzlarida sut emizuvchi hayvonlar uchun xarakterli bo'lgan yassi bo’g’im yuzalari (platitsel umurtqalar) bor, ular yumaloq tog’ay disklari-menisklar bilan bir-biridan ajralgan.
Bo'yin bo'limida ko'pchilik sut emizuvchilardagidek yettita umurtqa bo'ladi. Birinchi bo'yin umurtqasi atlas yoki atlantning old tomonida ikkita birikuv yuzasi bor, u shu yuzalar yordami bilan bosh skeletining ikkita ensa bo'rtmasiga birikadi. Shuning uchun bosh skeleti atlasga nisbatan faqat vertikal tekislik bo'ylab harakat eta oladi, hamda atlas bosh skelet bilan birga ikkinchi bo'yin umurtqasi - epistrofeyning tishsimon o'simtasida ham aylana oladi. Epistrofeydagi tishsimon o'simta aslida atlasning ajralgan tanasi hisoblanib, u epistrofeyga mustahkam birikkan. Epistrofeyning ko'ndalang o'simtalari kalta va kichik bo'lib, orqaga qayrilgan va ularda umurtqa arteriyasi uchun teshik bor. Yuqori yoki nevral yoylarning ustida kalta ostist o'simtalari bo'ladi. Qolgan bo'yin umurtqalari qovurg’a rudimentlariga ko'ndalang o'simtalarning qo’shilib ichidan qon tomirlari o'tadigan kanal hosil qilishi bilan xarakterlanadi. Yuqori yoylarda qo’shni umurtqalarni bir-biri bilan harakatchan birikishini ta'minlovchi biriktiruv yuzalari bo'ladi. Ko'krak bo'limi umurtqalarining soni sut emizuvchilar turlarida har xil bo'ladi. Umurtqaning tanasidan yuqoriga orqa miya kanali devorini hosil qiluvchi ustki yoylar chiqadi. Ustki yoylar ustida orqaga qayrilgan baland-ostist o'simta joylashgan. Ko'krak umurtqalarining hammasida qovurg’a bor. qovurg’alar suyakdan iborat ustki (orqa) va tog’aydan iborat pastki (qorin) bo'limlardan tashkil topgan. Barcha qovurg’alar o'zining boshchasi bilan ikkita qo’shni umurtqa tanasiga, shuningdek bo'rtma yordami bilan ko'ndalang o'simtalarga birikadi. Natijada qovurg’aning umurtqaga qo’sh birikishi vujudga keladi. Qovurg’aning boshi bilan bo'rtmasi orasida hosil bo'lgan teshikdan qon tomirlari o'tadi (136-rasm).