O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi jizzax politеxnikа instituti mexanika

Kuchlarni keltirish

Kuchlarni keltirishni erkinlik darajasi bitta bo’lgan (Wq1) mexanizm misolida (5.2-shakl, a) ko’rib chiqamiz. Boshlang’ich bo’g’in qilib bo’g’in 1 ni tanlaymiz. Mexanizm F va F₃ kuchlar va M₄ moment bilan yuklangan. Mexanizmni uning nusxasi bilan almashtiramiz hamda unga ikkala kuch va momentni keltiramiz. Natijada F va F₃ kuch­lar va M₄ moment mos ravishda keltirilgan momentlarga aylanadi (5.3-shakl,b). Ularning algebraik yig’indisi nusxaga qo’yilgan kelti­rilgan momentlar yig’indisining qiymatini beradi (5.3-shakl, v):

, ( 5.3)
F kuchni keltiramiz, ya’ni ni aniqlaymiz. Buning uchun yuqorida ko’rsatilganidek dastlabki shartni - amalda qo’yilgan F kuch va uni almashtiruvchi keltirilgan moment bajargan elementar ishlarning tengligi shartini yozish lozim:
( 5.4)
bunda dφ_M va ds_K — nusxaning va kuch qo’yiluvchi K nuqtaning mumkin bo’lgan siljishlari. dφ_M q dφ₁ ekanligi kelib chiqadigan (5.3) tenglamani e’tiborga olgan holda (5.4) tenglamani izlanayotgan kel­tirilgan momentga nisbatan echamiz
, ( 5.5)
bundan ekanligini hisobga olgan holda ushbuga ega bo’lamiz:
, ( 5.6)
(5.5) tenglama umumlashtiruvchi ma’noga ega: K nuqta deganda mexanizmning qiymati va yo’nalishi ma’lum bo’lgan F kuch qo’yiladigan istalgan nuqtasini tushunish mumkin.



5.3-shakl.


M₄ momentni keltiramiz. Dastlabki shartni - elementar ishlarning tengligini yozamiz
, (5.7)
bunda va - nusxa va bo’g’in 4 ning mumkin bulgan burchak siljishlari. q ekanligini esda tutgan holda (5.7) tenglamani ga nisbatan echamiz
, (5.8)
tugallangan ko’rinishda esa qo’yidagicha yozamiz;
, (5.9)
(5.7) tenglamani umumlashtiruvchi ko’rinishga keltirish mumkin:
, (5.10)
bunda M_j - j bo’g’inga quyilgan haqiqiy moment.