O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

25-маъруза
СИДИРГИЧЛИ ТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИ. СИДИРГИЧ ҚУРИЛМАЛАРИ, УЛАРНИНГ ТУЗИЛИШИ, ИШЛАШ ПРИНЦИПИ ВА ИШЛАТИЛИШ КЎЛАМИ
Mаъруза режаси:

1. 
   Скрепер қурилмалари тўғрисида умумий маълумотлар ва уларнинг синфлари;
   
2. 
   Скрепер қурилмалари турлари, ишлатилиш кўлами ва уларнинг тузилиши;
   
3. 
   Скрепер қурилмаси асосий қисмлари тузилиши ва тавсифи.
   

Скрепер қурилмалари тўғрисида умумий маълумотлар ва уларнинг синфлари. Пўлат арқонли скрепер қурилмалари кон лаҳимларини ўтишда ва фойдали қазилмаларни қазиб олишда массивдан ажратилган кон жинсларини кичик масофага ташиб - юкловчи мослама бўлиб, сочма ҳолдаги юкни махсус сидирғич ёрдамида ерда ёки унинг устига ўрнатилган қоплама устида судраб ташувчи транспорт воситасидир. Скрепер қурилмалари руда қазиб чиқариладиган конларда, бўлимлар (участкалар) да юк ташувчи асосий транспорт ҳисобланади, улар ру­да қазиб олинаётган жойдан юкни ер остидаги транспортгача ташиб, унга юклаб берувчи (руда туширувчи лаҳим, люк ва ҳ.к) асосий транспорт ҳисобланади; улар ёрдамида қазиб олинаётган қора ва рангли металл рудаларининг тахминан 80% ташилади. Кўмир конларида сидирғич қурилмалари лава (руда қазиб олинувчи лаҳим) да қурилмa - сидирувчи сифатида, ер ости бўшлиқларини тўлдиришда, кон юқорисидаги кўмир (жамғарма) складларида ва бойитиш фабрикаларида, ер ости лаҳимларини тайёрлаш ишларида қўлланилади.
Скрепер қурилмалари афзалликларига кон жинсларини ташиш ва юклаш жараёнларини ўрин алмаштириш, кон жинсларини горизониал ва қия лаҳимларда юқорига ва пастга ташиш имкониятларининг мавжудлиги; мураккаб шароитларда ишончли ишлай олиши; кон жинсларини ташиш узунлигини осон ўзгартириш мумкинлиги; арзонлиги ва иш жойига монтаж қилишнинг оддийлигидир.
Скрепер қурилмалари камчиликларига кичик унумдорлилиги, ташиш масофасининг чегараланганлиги, пўлат арқоннинг тез едирилиши ва кўп энергия сарф қилиши каби кўрсатгичларни келтириш мумкин.
Скрепер қурилмаларини қуйидаги кўрсатгичлари бўйича синфларга ажратиш мумкин: ишга белгиланишига қараб – ер остида ва ер юзасида ишлатиладиган; лебедка барабани сонига қараб – икки ва уч барабанли.