O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

YARIM O‘TKAZGICHLI ASBOBLAR ISHONCHLILIGI
Reja:

1. 
   Yarim o‘tkazgichli asboblarning qo‘llanilishi.
   
2. 
   Yarim o‘tkazgichli asboblarning buzilishi.
   

Tayanch so‘z va iboralar: harorat, tok va kuchlanish bo‘yicha o‘tayuklama, qo‘qqis buzilishlar, kollektor va baza orasida kuchlanishni ko‘payishi, o‘tish jarayonlari, elektr zanjirni uzilishi, qisqa tutashuvlar, element parametrlarini og‘ishi, elektr yuklama koeffisiyenti.


1. Yarim o‘tkazgichli asboblarning qo‘llanilishi.

Yarim o‘tkazgich asboblar bir qator afzalliklarga ega bo‘lib elektron asboblarda keng qo‘llaniladi [17].

Ularni afzalliklaridan biri elektrovakum asboblariga nisbatan yuqori ishonchlilikka egaligidir. Bundan tashqari tebranishli yuklanishlarga chidamli va kuchlanishni tarqalish qiymati kichik.
Yarim o‘tkazgichli asboblar ishonchliligini ta’minlash muammosi, ularni tashqi ta’sir etuvchi faktorlarga nisbatan doimiy bir xil ko‘rsatkichlarini olishdadir.
Masala shundaki, yarim o‘tkazgichli materiallar elektr xususiyatlari tashqi ta’sirlarga juda ham bog‘liq, birinchi navbatda haroratga.
Yarim o‘tkazgich asboblar uchun yuqori harorat ular bazasini o‘zining o‘tkazuvchanlik soxasiga o‘tish bilan aniqlanadi.
Germaniy uchun bu harorat 80-100⁰S gacha, kremniy uchun 150-200⁰S gacha, kremniy karbiti uchun 300-400⁰S deb aniqlangan.
Yarim o‘tkazgichlar tok va kuchlanishini ortiqcha yuklanishiga juda sezgir bo‘lib, qisqa muddatli ortiqcha kuchlanishga ham ishdan chiqadi.
Yarim o‘tkazgich asboblarning to‘satdan buzilishi o‘tish jarayonida kollektor va baza orasida kchlanishni oshib ketishi natijasida sodir bo‘ladi. Ba’zi hollarda buzilishlar baza emitter orqali sodir bo‘ladigan qarshi impuls tebranishlari oqibatida ham kelib chiqadi.
To‘satdan buzilishlarning boshqa turlari elektr zanjirininguzilishi, qisqa tutashvlar va element ko‘rsatkichlari nominal qiymati ko‘rsatkichlaridan chetlanishi oqibatida sodir bo‘ladi.
Yarim o‘tkazgich asboblarni sekin asta buzilishi ularning ko‘rsatkichlari o‘zgarishidan kelib chiqadi. Bunday hollatlar ishlatishning (ekspluatasiya) boshlang‘ich davrida ko‘proq kuzatiladi. Keyin ko‘rsatkichlar o‘zgarishi kamayadi yana eskirish davrida ko‘payadi. Yarim o‘tkazgichv asboblar ko‘rsatkichlarining o‘zgarishi ko‘p hollarda kollektordagi kuchlanishni oshishi yoki himoya qobig‘i buzilishi oqibatida namlik asbobga kirshi natijasida sodir bo‘ladi.