O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

Reja:
1.Kondensatorlar elektr yuklamasi.
2.Ishchi kuchlanishni oshirish.
Tayanch so‘z va iboralar: izolyasiyani qarshilik sig‘imi, harorat, namlik, bukuvchi kuchlanishni chastotasi, elektr yuklama koeffisiyenti, buzilishlar intensivligi.


1. Kondensatorlar elektr yuklamasi.

Sig‘imlardagi ko‘proq uchraydigan buzilishlar turlari bu dielektrikni teshilishi va qatlamlar orasidagi ximoya qobig‘ini buzilishi (og‘zaki razryad).

Bunday buzilshlar 80% ni takil etib, dielektrikda kuchsiz yerlari borligi va ishlab chiqarishda yo‘l qo‘yilgan texnologik nuqsonlar oqibatida kelib chiqadi.
Sig‘imlar ko‘proq chiqishlarning uzilishi va yana 15% sig‘imning ruxsat etilgan hajmga nisbatan kamayib ketish oqibatida sodir bo‘ladi [9].


6-rasm. Keramik kondensatorlar tashqi haroratga bog‘liq xolda har xil yuklanish koeffisentida bo‘lishlar intensivligi grafigi
Bu ko‘proq elektrolitik sig‘imlarda kuzatiladi. Ximoya qatlami qarshiligi kamayishi oqibatida 5% sig‘imlar ishdan chiqadi. Sig‘imlarning buzilishlari soni uning sxemadagi foydalanish maqsadiga ham bog‘liq bo‘ladi. Xavli buzilishlar ko‘proq bo‘luvchi va blokirovka sig‘imlarida kuzatiladi. Kamroq buzilishlar konturli va jamlovchilarida kuzatiladi.
Bu ularni xar xil rejimda ishlashi bilan tushuntiriladi.
Sig‘imlar ishonchliligiga harorat, namlik va iste’mol manbai chastotasi sezilarli ta’sir ko‘rsatadi (6-rasm). Yuqori elektr va issiqlik yuklanishida ega bo‘lgan sig‘imlarda buzilishlar kamroq sodir bo‘ladi.
Doimiy xajmga ega bo‘lgan sig‘imlar elektr yuklanishi, namligi U_nom kuchlanishni ishlash kuchlanishi U_U nisbatiga teng yuklanish koeffisenti K_yu bilan tavsiflanadi.
K_yu=U_u/U_nom

Formuladan ko‘rinib turibdiki, K_yu ni oshish ishchi kuchlanishni U_u oshishiga olib kladi, bu esa har doim ximoya qatlamini pasaytiradi va dielektrikni teshilishiga sabab bo‘ladi Misol uchun, elektr sig‘imlarni ishchi kuchlanishni 30% ga nominal kuchlanishdan oshishi sig‘imni tegishligini keltirib chiqaradi (7-rasm).