O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

Oson suyuqlanadigan loylarning tarkibida juda ko’p qo’shimchalar bo’ladi, 1350 ^oS dan past haroratda suyuqlanadi. G’ishtbop loy deb ataladigan bunday loydan g’isht, devorbop toshlar va cherepitsa tayyorlanadi.Qiyin suyuqlanadigan loylarning tarkibida ozgina qo’shimchalar bo’lib, 1350-1580 ^oS haroratda suyuqlanadi. Bu loylardan qoplama keramik buyum­lar, sirtga teriladigan g’isht, kanalizatsiya trubalari tayyorlanadi.
O’tga chidamli loylarda qo’shimchalar deyarli bo’lmaydi. 1580 ^oS dan yuqori haroratda suyuqlanadi. Ular o’tga chidamli materiallar tayyorlash uchun ishlatiladi.
Keramik materiallarni ishlab chiqarish texnologiyasi quyidagilarni o’z ichiga oladi: xom ashyo materiallarini olish va tayyorlash, buyumlarni qop­lash, quritish va pishirish. Quritish va pishirish keramika texnologiyasida eng muhim operatsiya hisoblanadi. Quritish va pishirish rejimining buzilishi buyumning darz ketishi va tob tashlashiga sabab bo’ladi. Devor tashqarisini qoplash uchun ishlatiladigan materiallar atmo­sfera ta’siriga uchraydi. SHuning uchun ular dekorativ bo’lishlari bilan birga sovuqqa chidamliligi yuqori bo’lishi kerak. Tombop materiallar (shifer, temir tunka va boshqalar) orasida kerami­kadan yasalgan cherepitsa muhim material hisoblanadi. SHifer vaqt o’tishi bilan darz ketadi va sinadi, temir tunka har yili surish uchun bo’yok talab qiladi. Ammo tuproq asosida yasalgan cherepitsa 100 yil va undan ko’p hizmat qiladi.
Drenaj uchun ishlatiluvchi keramika quvurlarining ham ahamiyati katta. Ular batqoqli yerlarni quritishda muxim rolь o’ynaydi. Ishlab chiqarishda uzunligi 333 va 5000 mm, diametri esa 125 mm, suv yutuvchanligi 18 % - dan oshiq bo’lmagan, kislotaga chidamliligi 84 % - dan kam bo’lmagan turlari ko’plab ishlab chiqariladi.


Nazorat savollari:

1. Qurilish keramikasi buyumlari qatoriga qanday sanoat va grajdan qurilishida ishlatiladigan buyumlar kiradi?

2. G’ovakli va toshkeramika buyumlari qanday xossalari bilan bir birlaridan farqlanadi?
3. Devorbop, tombop, drenaj va boshqa maqsadlar uchun ishlatiladigan keramika buyumlariga ta’rif bering?
4. Qurilishning qadimiy va oddiy materiali deb qanday mahsulot atalgan?
5. Sun’iy qurilish keramikasi qaysi mamlakat va o’lkalarda paydo bo’lgan?