O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

 
12.4-rasm. Faza rotorli elektr dvigatelning tezlanish sxemasi. 
Boshlang’ich momentda tok maksimal qarshiliklar bilan 
cheklangan, bunda dvigatelning 1-xarakteristikasi eng keskin bo’ladi. 
Dvigatelning va mexanizmning tezlanishi a-b chiziqda sodir bo’ladi va 
aylanish chastotasi 0 dan n
1
gacha o’sib boradi. So’ng rotor zanjiriga 
kiritilgan qarshiliklarni kamaytirganimizda, dvigatel 2-xarakteristikaga 
o’tadi, aylanishlar chastotasi esa n
2
gacha yetadi. Undan so’ng yana 
qisman qarshiliklarni ishga tushirsak, tok oshib boradi va dvigatel 
rotorining tezlanishi 3-xarakteristika bo’yicha aylanishlari n
3
chastotasi
gacha yetadi. Xullas, butun qarshiliklarni ishga tushirsak, dvigatel tabiiy 
xarakteristika 4 da ishlaydi, aylanishlari chastotasi n
4
ga yetadi va yukni 
bemalol ko’taradi. 
Faza rotorli dvigatelning yurgizish momenti reostat xarakteristika 
bilan cheklangan, maksimal moment qiymati elektr dvigatellar 
katalogidan 1,8...3,2 nominal momentlar chegarasida qabul qilinadi. 
Minimal yurgizish moment M
yur min
, odatda, 1,1 M
nom
ga teng qabul 
qilinadi. Undan o’rtacha yurgizish momenti quyidagi tenglamadan 
aniqlanadi. 
.max
.min
2
yur
yur
yur
M
M
M


(12.11)
Faza rotorli elektr dvigatellarining quvvati 1,4 dan 160 kVt gacha, 
sinxron aylanishlar chastotasi 100, 750 va 600 ayl/min va og’irligi 0,51 
dan 19,0 kN gacha bo’ladi. 
Elektr 
dvigatelni 
tanlash.
Yuk 
ko’tarish mashinalarida 
ishlatiladigan elektr dvigatellarga quyidagi asosiy talablar qo’yiladi. 
1. Dvigatel takror-qisqa muddatli rejimda ishlaganda, berilgan 
ishga tushirishlar davri ichida dvigatel ruxsat etilgan chegaradan ortiq 
qizib ketmasligi kerak. 

---

162 
2. Elektr dvigatelning yurgizish momenti berilgan tezlanishda 
mexanizmning ish rejimini ta’minlash uchun yetarli bo’lishi kerak. 
Elektr dvigatelning qizish sharti bo’yicha tanlanadi ya’ni uning qizishi 
ruxsat etilgan chegarada quvvat kvadratiga proportsional (N
2
t) va 
ulanish davomida undan ortib ketmasligi kerak. Elektr dvigatelning 
ekvivalent quvvati (chulg’am izolyatsiyasining qizishi bo’yicha): 
2
2
2
2
1
1
2
1
2
3
...
,
...
n
экв
n
ц
N t
N t
N t
N t
N
t
t
t
t
t

 


   


(12.12)
bunda N
1
,N
2
,..N
n
-alohida ish davridagi olinadigan quvvatlar; t
1
, t
2
...t
n
-ish 
davrlarining davomiyligi; t
ts
- tsiklning davomiyligi.
Hisoblangan ekvivalent quvvat, ulanish davomiyligi (Ud) da elektr 
dvigatelning nominal quvvatidan oshmasligi kerak. Kran elektr 
dvigatellari katalogida UD (15,25, 40, 60%) ga nisbatan standart 
qiymatlar uchun nominal quvvatlar keltirilgan. Agar mexanizmning UD 
katalogda berilgan qiymatiga tengi bo’lmasa, nominal quvvat 
quyidagicha aniqlanadi:
(12.13)
bunda N
n
–katalogda ko’rsatilgan UD da dvigatelning nominal quvvati.
Katalogdan qabul qilingan nominal quvvat bo’yicha berilgan UD 
da dvigatelning unga teng yoki katta quvvati tanlanadi.