O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

12.2-rasm. Asinxron dvigatellarning mexanik xarakteristikasi. 
Dvigatel momentining o’zgarishi tezlik darajasining o’zgarishiga 
bog’liq bo’lganda mexanik xarakteristika: absolyut qattiq va yumshoq 
turga bo’linadi. 
Agar moment o’zgarganda tezlik o’zgarmasa, bu mexanik 
xarakteristika absolyut qattiq hisoblanadi (12.2-rasm, 1-xarakteristika). 

---

159 
Moment har kancha o’zgarganda tezlik uncha o’zgarmasa, bunday 
mexanik xarakteristika qattiq deyiladi. (12.2-rasm, 2-xarakteristika). 
Agar moment o’zgarganda tezlik ham o’zgarsa, bunday mexanik 
xarakteristika yumshoq deyiladi (12.2-rasm, 3-xarakteristika).
Mexanik xarakteristikaning qattiqlik darajasi quyidagi koeffisient 
bilan belgilanadi: 
,
dM
dП


(12.8)
Katta dvigatellarning mexanik xarakteristikalari to’g’ri chiziqli 
bo’lmaydi, shuning uchun ularning kattiqligi turli momentlarda doimiy 
qolmaydi (masalan, 12.2-rasm, 4-xarakteristika). 
Dvigatellar sun’iy va tabiiy mexanik xarakteristikali bo’ladi. 
Agarda dvigatel qo’shimcha qarshiliklarsiz, nominal kuchlanishga teng 
kuchlansh bilan elektr manbaidan ishga tushirilsa, uning bunday 
xarakteristikasi tabiiy xarakteristika bo’ladi. Agar elektr tokining 
kuchlanishi yoki chastotasi nominal qiymatga teng bo’lmasa yoki 
sxemaga qo’shimcha qarshiliklar qo’shilsa, bu mexanik xarakteristika 
tabiiydan farq qiladi. Bunday xarakteristika sun’iy deyiladi. Sun’iy 
mexanik xarakteristika dvigatelni yurgizish shuningdek tezliklar olish, 
turg’un dvigatel va tormozlash rejimlarida turli, ya’ni tezliklarni rostlash 
uchun qo’llaniladi.
12.3-rasm. Mexanik xarakteristika qattiqligining o’zgartirish 
sxemasi. 
Kran yuritmalarida qo’llaniladigan
 
dvigatellar asosan uch rejimda 
ishlaydi:
1 . Qisqa muddatli, uzoq davom etadigan o’zgarmas doimiy 
nagruzkalar 10, 30, 60 va 90 min.
2. Ulanish davomiyligi (UD) nisbatan qisqa muddatli takror (15, 
25, 40 va 60%), ya’ni tsikl davomiyligi 10 minutdan oshmaydigan.

---

160 
3. UD qiymati qisqa muddatli takror va qisman ishga tushirib 
to’xtatiladigan (30, 60, 120 va 240 soat). 
Rotorining 
tuzilishiga 
ko’ra asinxron dvigatellar 
qisqa 
tutashtirilgan rotorli va faza rotorli turga bo’linadi. Ularning mexanik 
xarakteristikalari 12.3-rasmda ko’rsatilgan.