O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

13.3. Maxsus qisqichlar 
Bir-birining orasiga kirgizib o’rish jarayoni maxsus asbob (bigiz, 
ombur, razvodka, o’rash va boshqalar) yordamida bajariladi. Maxsus 
dastgohlar ushbu jarayonni mexanizatsiyalash imkonini beradi. Trosning 
o’rilgan uchastkalari zich qilib 1-2 mm li yumshoq sim bilan aralashtirib 
o’raladi. Troslar oson ajraluvchi qilib birlashtirish talab qilinganda, 
ularning uchlari po’lat qisqichlar yordamida mahkamlanadi (13.7-rasm). 
Qisqichlar soni va ular orasidagi masofa tros diametriga qarab 
jadvallardan tanlanadi. Qisqich boltlari trosning dastlabki diametrining 
ko’ndalang o’lchami 0,6 qiymatigacha ezilguncha qadar bir tekisda 
tortiladi. Mahkamlanishi ishonchliligi nazorat halqasi yordamida 
tekshirilishi nazarda tutilgan va tros ko’tarayotganda ushbu halqa 
uzunligi va shakli bo’yicha o’zgarmasligi kerak. 
13.7-rasm. Qisqichlar. 
a) bir xil elementlardan tashkil topgan; b) skoba va plankali. 
Trosning tekis, to’g’ri uchastkalarida qisqichlar yordamida ulanishi 
man etiladi. Polispastlar ishtirokida ishlatiladigan troslarni ulab uzaytirib 
bo’lmaydi. SHuning uchun, o’ramdan olinayotgan trosni qirqishdan 
oldin, ozgina zahira bilan kerakli uzunlikda kesilishi darkor. 
Ba’zi
 
yuklarni qisish va ilgakka osish uchun turli qisqichlar 
ishlatiladi. Bularga omburli friktsion, ekstsentrik, vaakumli qisqichlar va 
elektromagnitlar kiradi.
Omburli friktsion qisqichlar.
Omburli friktsion qisqichlarda yuk 
richagsimon jag’lar orasida qisiladi. Omburli qisqichning hisobiy 
sxemasida kerakli o’lchamlar, ta’sir etuvchi kuchlar va reaktsiyalar 
ko’rsatiladi. 
Ekstsentrikli qisqich.
Po’lat bloklar yoki listlarni vertikal holatda 
tashish uchun ekstsentrikli qisqichlar (13.8-rasm) ishlatiladi. Qisqich 
kran ilgagiga osiladi. Ekstsentrikni ko’tarishdan oldin, qisqich listning A 
nuqtasiga tegib turadi va uni ko’targanda ishqalanish kuchi hisobiga list 

---

176 
qisqichning rama tayanchiga siqiladi. List bilan rama tayanchi orasida 
hosil bo’ladigan ishqalanish kuchi hisobiga, list qisqichda tutib qolinadi. 
Odatda, α burchagining qiymati ko’tarishdan oldin 10
0 
ga teng bo’ladi. 
Gosgortexnazorat qoidalariga binoan friktsion qisqichlar bilan zaharli, 
portlovchi yuklar va shuningdek yuqori bosimli gaz yoki havo ostidagi 
idishlarni qisib ko’tarish man etiladi. 
Ekstsentrikli qisqichlar ekstsentrik soniga qarab bir (13.8-rasm, a) 
va ikki (13.8-rasm, b) ekstsentrikli bo’ladi.