O’zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus ta’lim Vazirligi Farg

1)Орол, Каспи бойиодаги Калтаминор маданияти миграция туфайли Россоияда Бабаринская ва бошқа маданиятнинг шаккланишига олиб келди
2) Жанубий минтақалар таъсири остида Самус маданиятининг бронза буюмлари ривожланиши
3) Aндронова маданиятининг 2-мингйилликда шимолга қараб чекиниши натижасида янги маданиятларнинг шаклланиши
4) Эрамиздан аввалги 1-минг йилликнинг охирида скиф ва сарматларнинг таъсири шимолга кенгайганлиги туфайли Қулай, Уст Палуй маданиятларининг шаклланишига олиб келади .
Шу миграция натижасида Сибир минтақаларига кўплаб Бақтрия ва Парфияга хос заргарлик махсулотлари келиб қолади. Улар асосан археологик тадқиқотлар натижасида қўлга киритилган
5) 1-мингйилликнинг ўртаси савдо-сотиқ натижасида Сибирга Сосонийлар, Суғд ва Хоразмга хос бўлган заргарлик буюмларининг тарқалиши.
Лекин шу билан бирган Шимолдан Жанубга қараб миграциялар ҳам кўп бўлган. Жумладан, Бронза даври Aндронова маданиятининг Эрон ва Aфғонистонга ва Эрон тиллари гуруҳларини тарқалиши, ҳамда Шимолий Ҳиндситонга ико арийларининг кириб келиши тарихий даврда Орол бўйи даҳлари эрамиздан аввалги III-II асрларда яна бир қисми Хинд дарёси бўйига бориб Индосаклар ёки Индо-Парфенар давлатини тузадилар.
Даҳларнинг кўчишлари мобайнида Сирдарё соҳилида 3 та археологик маданият пайдо бўлади . Қовунчи (Тошкент ), Ўтрор, Қоратов маданияти, Сирдарё бўйида Жетасар маданияти. Лекин анашу даврнинг ўзидаёқ Узоқ Шарқда муҳим воқеа юз беради. Эрамиздан аввалги 2 асрда Хитой манбаларидаги Модэ Шаньюй туркий афсоналарнинг Ўғуз хони Монголия ҳудудларида кудратли давлат тузими у ерда хукмронлик қилган. У шу қабилаларини Ўрта Осиёга кўчишга мажбур қилади. Хан империяси кушинларни тop мор килиб Хитойга катта солик солади. Вақт ўтиши билан кунтарнинг қудрати Ўрта Осиё даштларигача етиб келади. Хунлар империясн инқирозга юз тутгандан сўнг Хитой армияси хунларни қира бошлайди. Натижада хунлар эрамиздан аввалги 1 асрда дах ва сарматларини Кангюй сиқиб чиқариб Қозоғистонга кириб борадилар. Сармат ёки дахлар маданияти таъсирини Қозоғистон ва Ўрта Осиёда Амударё бўйларига қадар кузатишимиз мумкин. Қовунчи мааният айнан сарматлар ёки дахлар маданиятининг давомини кузатиш мумкин. I асрда Хитой манбалари Орол денгизини Алания кули деб атайдилар. Аланлар сармат-дахларнинг бир қисмини тиклашга ўтишган. Аланияга хос бўлган заргарлик буюмлари Манғишлоқ, Осетия, Чечен кўрғон қабрларидан кўплаб топилган. Алан нақшларининг ўзига хос бўлган безакларини ҳозир ҳам осетинларда ва туркманларнинг Қурама алан қабилаларида (Амударё Ўрта оқимида) кўриш мумкин. Шу каби алоқаларни Марказий Осиёнинг диний тарихида ҳам кузатиш мумкин. Жумладан анимистик тасаввурларда инсон табиатга нисбатан оқилона муносабатда бўлиб, атроф-муҳитни балансини бузмасликка ҳаракат қилган.
Зардуштийлик таълимоти дунё тарихида биринчи бор экологик муаммоларни ўзида мужассамлаштирган чор унсур ер, сув, олов, ҳаво, Инсонга енг юксак мавжудот ҳаёт манбаларини покиза саклаб бу неъматлардан оқилона фойдаланиш шарти қўйилган. Аммо Ўрта асрда масихийлик ва ислом туфайли атроф-муҳит на инсон ораларидаги мутаносиблик бузилади. Чунки яхудий, христиан, араб диний дунёкарашига кўра руҳ, маънавият фақат инсонга берилган бўлиб, табиатга нисбатан истеъмолчилик муносабати ҳукмрон бўлиб қолади. Бу таълимотларга кўра ер юзидаги фойдали ўсимлик ва хайвонот вакилларини худо одамлар есин деб яратган емиш. Бу муносабат ўрта асрдан бошлаб табиий муҳитни емирилишига олиб келади.
Қадимда эса атроф-муҳит, тирик жониворлар ва ўсимликнинг жони на руҳи бўлган деган тасаввур бўлган. Сувларни лойкалаш, ҳайвонларни ўлдириш гунох ҳисобланган. Нафақат зардуштийликда, грек мифологиясида оби-ҳаёт рухига сиғиниш, сув ҳавзаларини озода сақлаш, оташни покиза сақлаш, обу-оташга қурбонликлар қилиш расмлари кенг тарқалган бўлган. Чунки бу тасаввурларга кўра табиий тараққиётига аҳамият катта бўлган. Тангри- Oсмон, ер-замин. Қуёш-Хвар, Ой-Мох. Шaмол-Вата, худоларига сиғинишган.