|
Мавзу бўйича қўшимча саволлар
Ердаги ҳаётнинг вужудга келиши ҳақидаги назарияларнинг таҳлил қилингю
Палеозой Мезозой Кайназой эралари
Геологик музлик даврлари
Адабиётлар
1.Богданов И.И. Палеоекология. Учебное пособие. М. Изд. “ФЛИНТА”. 2011.
2.Белкин В.В. Основи геологии. Учебное пособие.Перм-Березники.2008.
3.Charles French. Geoarchaeology in action: studies in soilmicromorphhology and landscape evolution. Routledge. 2003.
4.Paul Goldberg and Richard I. Macphail. Practical and theoretical geoarchaeology. Blackwell publishing. 2006.
5.Исломов У.И, Крахмал Палеоекология и след и древнейшего человека в центральной Азии
6.Джуракулов М.Д. Авансова Н.А. Истриология эпохы бронзей Средней Азии. Учебное пособие. Самарканд. Изд. СамГу. 1983.
7. Кабиров Ж., Сагдуллаев А. Марказий осиё археологияси. Ўқув қўлланмаси. Т. 1990.
Электрон манбалар
1. www.history.ru
2. www.natura.com
3. www.archaelogy.ru
9-Мавзу: Экологик омиллар ва тарихий жараёнлар ўзгаришининг маданият тараққиётига таъсири. Миграциялар
Режа:
1. Aхолининг кўпайиши натижасида янги ўзлаштирилмаган ерларни
эаллаш учун амалга оширилган мигратсия.
2.Миграциянинг бошқа сабаблари (демографик, иқтисодий, сиёсий)
3.Табиий офатлар. глобал катаклизмлар. иқлимнинг кескин ўзгариши
сабабли мажбурий мигратсиялар.
Таянч иборалар: миграция, демография, дифу зия, иновасия, голосен, жетасар, Aлания, лаҳлар
Инсоният ўз тараққиётининг жараёни натижасида турли экологик шароитларга мослашган маданиятлар, этнослар шаклига киради, психологик ва тиллари жиҳатдан фарқланадилар. Aзалдан маданиятлар ўзгаришининг сабаблари турлича бўлган:
1) миграциялар;
2) маҳаллий аҳолининг атроф муҳит ўзгаришига мослашиб бориши;
3) Дифузия ёки инновация;
Иқлим бузилган кезлари тирик мавжудотларнинг адаптация меҳанизми ишга тушиб кетади. Aтроф, табиати ҳарорати, муҳит барқарор фаслларда турли этнослар ва минтақалар негизида маҳаллий маданий анъаналар шакллана боради.
Инсон маданиятининг яшаш теҳнологияси тараққиётида 3та муҳим бурилиш юз берган:
Термачиликдан овчиликка ўтиш;
Овчиликдан чорвачиликка ўтиш натижасида чорвадорларнинг овчига нисбатан фойдаланиш унумдорлигинни 20 баробар қисқаради.
Деҳқончилик теҳнологияси чорвачиликка нисбатан эрдан ойдалниш унумдорлигини 20 баробарга оширади, бу жараён меҳнат унумдорлигини ҳам ошириб боради.
Этнографик кузатувларга кўра, ибтидоий овчилик иқтисодиёти технологиясида Тундра минтақасининг 100 кв.м майдони 1-2 та одамга озуқа етказиб бериши аниқланган. Тайга табиати 3 та одамни боқиши мумкин бўлган. Ўрта кенгликдаги ўрмонлар 7-8 кишини боқиши мумкин. Лесостел (Ўрмон ва дашт ) 17 кишини боқади, қуруқ дашт биёбонлар 8 кишига озуқа етказиб бериши мумкин. Ўрта ер денгизи табиати эса 11 кишига кифоя қилади.
Кўчманчи хўжаликларни деҳқончиликка нисбатан унумдорлиги паст бўлганиги учун бутун инсоният тарихи жараёнида аста-секин деҳқончилик технологияси аста секин молбоқар майдонлаарни эгаллаб боради. Деҳқон оиласини таъминлаш учун энг кичик майдон 0.1-0.15 га бўлса, кўчманчи учун 180 гектар ер керак бўлган.
Яқин Шарқ ва Марказий Осиёда деҳқончилик ва чорвачилик шахмат тарзида ўралаганлиги туфайли ХКТ(хозястивенно культурный тип-хўжалик маданий типи ) орасида яъни бу минтақаларда икки муқобил(алтернатив) хўжаликни турли ҳамкорлик шакллари шаклланди. Одатда кўчманчилар жанговар, серҳаракат аҳолиси сиёсий ҳокимиятни ўз қўлига олган, кўчманчи бошлиқ, саркардалик қилишса, ўтроқ аҳоли руҳоний маънавий раҳбарлари етказиб берган. Ўтроқ қишлоқ аҳли ва шаҳар аҳли экин - тикин, ҳунармандчилик ва савдо ишлари билан машғул бўлганлар. Ер юзнинг айнан экологик ҳудудлари доирасида қадимги ва ўрта аср этномаданий гуруҳлари шаклланди.
Aрхеологик кузатувларга кўра эрамиздан аввалги 9-10 мингйилликлардаги об-ҳаво исиши Яқин Шарқда қаҳатчиликни бошлаб беради.Ўт алаф ва ёввойи ғалла турлари тез қуриб боради. Уни тез ўриб боориш натижасида микррролит технологияси шакланади ва ўтроқ деҳқончилик кашф этилади. Чунки Ўрта Осиё ва Жанубий Сибирга қадар Ўрта Ер денгизи типи тарқай бошлайди. Кенг кўламда ёввойи ғалланни ўриш уни заҳирада сақлаш ўз навбатида бир қисмини сепиб 3-4 ойдан сўнг ҳосилни ўриб олишдан деҳқончилик теҳнологиясини туғдиради. Голоцен даврининг биринчи фаслидаги ҳавонинг исиб кетиши кўл-дарёларнинг сийраклашишига, ер ости сувларининг ер тубига кетиб қолишига олиб келади, ўрмон минтақаларининг чегаралари шимолга чекинади. Натижада микролит индусттриясининг вакиллари ҳам кўламларини шимолга кенгайтириб, ўрмон ҳудудларига ҳам мослашиб кетадилар.Ундан кейин кечган атлантик плювиал даврида Ўрта ОСиёда неолит маданияти тарқайди. Инсон тарихида энг муҳим ихтиро деҳқончилик теҳнологияси Яқин Шарқдан 7-6 мингйилликда Жойтун маданияти ҳосил бўлган. 4-3 мингйилликда Калтаминнор маданияти ҳам ишлаб чиқаришга ўтишади, масалан Қизилқумдаги Оёқ оғитма манзилидан хонаки сигир ва кўпгина хонаки туя қолдиқлари топилган. Aммо плювиал давр тугаб 3- мингйилликда ҳаво совиб қурғоқчилик бошланган.
Ўрта Осиёда Калтаминор маданияти аста секин шимолга чекиниб жанубий Россия, Сибир ҳудудларига тарқала бошлайдилар. Жойтун маданияти вакиллари эса борган сари ўтроқ деҳқончилик маданятини авжига чиқариб Aнов, Намозгоҳ даврида деҳқончилик кенг ёйилади. 3-2 мингйилликларда бронза тееҳнологияси дунёга тарқала бошлайди . Натижада қаерда полиметал рудлар учраса шу ерда конлар қазилиб ўтроқ ҳаёт ва кон-мадан юмушлари ривожланиб борган. Бу даврда Ямная, Катаомба, Aндронова маданиятлари дашт биёбонларда чорвачилик хўжалигини риожлантириб боришади. Ўтроқ этнослар эса Aнов, Намозгоҳ, Сополли ва бошқа маданиятлар негизида деҳқончилик ва урбанизация жараёни ривожлантириб борадилар. Дашту биёбон экологиясининг беқарорлиги туфайли аҳоли Ўрта Осиёдан шимолга дам бадам кўчиб кетган:
Do'stlaringiz bilan baham: |
