"Xavf guruhlari" bolalar bilan ishlash ijtimoiy, pedagogik va psixologik yordamning barcha shakllarida birlashtirish va amalga oshirilishi kerak.
2010-yil 29-sentabrda O‘RQ-263-sonli O‘zbekiston Respublikasining Voyaga yetmaganlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasi to‘g‘risida” gi qonuni qabul qilindi.94 O'spirinlarda ijtimoiy va emotsional muammolarning oldini olishni ta'minlaydigan umumiy pedagogik sharoitlar tizimida "xavf guruhi" ga kiruvchi bolalar va o'spirinlarni o'z vaqtida aniqlash muhim o'rin tutadi. Ijtimoiy va hissiy muammolarning mavjudligini aniqlashga emas, balki echishga qaratilgan samarali diagnostika muammosi dolzarb bo'lib qolmoqda.
U tizimli me'yorlarni hisobga olgan holda, milliy model va voyaga etmaganlar bilan profilaktik ish texnologiyasidir. Ushbu qonunni o’rganish asosida, biz "xavf guruhlari" bolalarini individual qo'llab-quvvatlash algoritmini ishlab chiqdik.
Xavf ostida bo'lgan bolalarni (oilalarni) erta aniqlash.
Asosiy maqsadlar:
1.1. Qiyin hayotiy vaziyatda (QHV) bo’lgan xavf guruhidagi bolani (oilani) topish;
1.2.QHV da bo'lgan oila va bola haqida beparvolikning oldini olish tizimining ma'murlarini xabardor qilish;
1.3. QHVdagi oilalar va bolalar hisobini yuritish95 [4].
Технологик жараённинг асосини амаллар (операциялар) алгоритми ташкил етади. У ўзаро боғлиқ бешта босқични ўз ичига олади (2-расм):
Xavf ostida bo'lgan bolalarni (oilalarni) erta aniqlash. Asosiy maqsadlar:
- Xavf guruhida bo'lgan (XGB) bolaning oilasini aniqlash;
- qarovsizlikning oldini olish bo'yicha ichki ishlar tizim organlariga (XGB) dagi oila va bola to'g'risida xabar berish;
- (XGB)da oilalar va bolalarni ro'yxatdan o'tkazish.
Sinf rahbari, o'qituvchilar, xizmat (qo'llab-quvvatlash markazi) xodimlarining o'zaro aloqasi ijtimoiy xavf guruhi o'quvchilarini, ya'ni noqulay ijtimoiy sharoitda bo'lgan (oilaviy muammolar, o'quv qobiliyatsizligi, rivojlanishning salbiy ijtimoiy omillarining ta'sirini boshidan kechirgan holda, migratsiya va boshqalar) talabalarni aniqlash va ularga yordam berish bo'yicha ishlarning samaradorligini ta'minlaydi. Ushbu bolalar va o'spirinlar 1 va 2 darajalarda zarur himoya va yordam ko'rsatilmasa, ijtimoiy va hissiy muammolarga duch kelishlari mumkin. Hozirgi vaqtda bunday o'spirinlarni aniqlashda eng ko'p ishlatiladigan vositalardan biri bu sinfning ijtimoiy portretidir, u ijtimoiy ish xodimi( hozirda maktab yoshlar yetakchis lavozimi) tomonidan sinf rahbari bilan birgalikda tuziladi. Sinf o'qituvchisi qo'llab-quvvatlash xizmati xodimiga (ijtimoiy xodimga yoki o'qituvchi-psixolog) o'quvchilarning shaxsan o'zi yoki unga chorakda kamida 1 marta taklif qilinadigan so'rovnomani to'ldirish jarayonida muammolari to'g'risida xabar berishi mumkin.
"Xavf guruhi"dagi o’quvchilarni aniqlagandan so'ng, sinf rahbari va yordamchi xodimlar o'qituvchilar va yordamchi xodimlardan alohida e'tibor talab qiladigan o'quvchilarning ijtimoiy sharoitlari xususiyatlari to'g'risida qo'shimcha ma'lumot to'plashni boshlaydilar.
Talabalardagi ijtimoiy va emotsional muammolarni hamda boshqa muammolarni aniqlash maqsadida ma'lumotlarni yig'ish va tahlil qilish individual qo'llab-quvvatlash dasturini ishlab chiqish bilan tugaydi. Axborot to'plashning taxminiy sxemasi:
- o'qituvchilar bilan va sinf rahbari bilan suhbat;
- ota-onalar bilan suhbat;
- rivojlanish xususiyatlarini o'rganish;
- tibbiyot xodimi bilan birgalikda sog'liqni saqlash holati to'g'risida ma'lumot to'plash;
- o'spirinning taraqqiyoti to'g'risidagi ma'lumotlarni o'rganish, ta'lim muammolarini tahlil qilish;
- sinfning xususiyatlarini o'rganish (sotsiometrik tadqiqotlar, kuzatuvlar, o'qituvchilar va sinf rahbari bilan suhbatlar, sinfni qo'llab-quvvatlash kartasini tahlil qilish);
- sinfning ijtimoiy portretini tahlil qilish;
- ota-onalarni so'roq qilish ("Oilaviy ta'lim xususiyatlari" anketasi)
"Хавф гуруҳи" нинг болаларини аниқлаш бўйича самарали ишларнинг муҳим шарти-синф ўқитувчиси ёки фан ўқитувчисининг мутахассисларни қўллаб-қувватлаш учун ўз вақтида мурожаат қилишидир:
* болада жиддий хулқ-атвор муаммоларининг мавжудлиги (белгиланган меъёр ва қоидаларга риоя қилишдан бош тортиш, тажовузкор хулқ-атвор);
* боланинг депрессив ҳолатдаги кўринишлари (яккаланиш, "чекинишлар", ҳиссий "портлашлар" ва бошқалар.);
* ўқувчилар дарсларни ва мактаб кунларини яхши сабабларсиз ўтадилар;
* спиртли ичимликлар ва бошқа гиёҳвандлик моддаларидан фойдаланиш ёки улардан фойдаланиш;
* оилавий инқироз ҳолати;
* саломатлик ҳолатининг кескин ёмонлашуви;
* ижтимоий шароитнинг ёмонлашуви боланинг ҳиссий фаровонлигига хавф туғдирадиган бошқа ҳолларда.
