O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

Uyga vazifa: 
1- mashq.
Quyidagi so‘zlarga qo‘shimchalar qo‘shib, ular ishtirokida gaplar 
tuzib yozing. Hosil bo‘lgan tovush o‘zgarishini va ularning imlosini izohlang. 
1) o‘rin, qorin, burun, o‘g‘il, bo‘yin, ko‘ngil so‘zlariga egalik 
qo‘shimchasini qo‘shing; 2) qayir, ayir kabi fe’llarga majhul nisbat qo‘shimchasi
(-il)ni qo‘shing; 3) ikki, olti, yetti so‘zíariga -ov, -ala qo‘shimchalarini qo‘shing;
4) u, bu, shu, o‘sha so‘zlariga -da, -dan, -day, -dagi, -ga, -gacha, -cha 
qo‘shimchalarini qo‘shing.
2-mashq.
Matnni ifodali o‘qing va yod oling. Tarixiy-an’anaviy tamoyil 
asosida yozilgan so‘z va grammatik shakllarni ko‘chiring, ularni hozirgi adabiy til 
me’yori bilan taqqoslab, izohlang.
Yurt qayg‘usi Ey, ulug‘ Turon, arslonlar o‘lkasi! Senga ne bo‘ldi? Holing 
qalaydur? Nechuk kunlarga qolding? Ey, Temurlarning, 0‘g‘uzlar oilalarining 
shonli beshiklari! Qani sening yuksak o‘rinlaring? Qullik chuqurlariga nedan 
tushding? Dunyoni “urho”lari bilan titratadurgan yo‘lbars yurakli bolalaring qani? 
Yer tuprog‘ini ko‘klarga uchiraturg‘on tog‘ gavdali o‘g‘lonlaring qani? Nechun 
tovushlari chiqmaydur? Yer yuzining bir necha polvonlari bo‘lgan botir turklaring 
qani? Nechun chekindilar? Nechun ketdilar? Kurash maydonlarini o‘zgalarga 
nechun qo‘ydilar? Nechun... Nechun... Nechun? Gapir menga, ey, ulug‘ Turon, 
arslonlar o‘lkasi, senga ne bo‘ldi? Yer yuzining buyuk saltanatlarini sen 
qurmadingmi? Hindistonning, Eronning, Ovro‘poning ulug‘ xoqonlarini sen 
yubormadingmi? Ey, xoqonlar o‘chog‘i! Ey, qahramonlar to‘g‘oni! Qani u, 
chaqmoq chopishli botir xoqonlaring? Qani avvalgi o‘q yurishli otli beklaring? 
Nechun “urho”lari eshitilmaydur? Dunyo xalqini bo‘ysundurgan saltanatlaring 
nechun buzildi? Insonlik olamini qanotlari ostiga olgan xoqonlig‘ing kuchi nechun 
o‘ldi? Kuchingmi ketdi? Kimsasizmi qolding? Yo‘q... yo‘q... Tangri haqi uchun 
yo‘q!.. Sen kuchsiz emassan, sen kimsasiz emassan! Bugun Yer yuzida 80 million 
bolang bor. Bularning tomirlaridagi qon Temurlarning qonidur! Bularning kuchlari 
sening kuchingdur! Ey, ulug‘ Turon, arslonlar o‘lkasi! Qayg‘urma! Eski davlating, 
eski saltanating, eski yigitlaring, eski arslonlaring hammasi bor, hech biri 
yo‘qolmamishdur! Yolg‘iz... Oh, yana yolg‘iz,.. tarqalmishdur.

---

104 
3-mashq.
O‘qing. Morfologik tamoyil asosida yozilgan so‘zlar qatorini 
topib ko‘chiring.
1) chirilladi, taqillatdi, shovulladi, lovulladi, gurullab yondi. 2) qurdirdi, 
yedirdi, kuldirdi, yondirdi; o‘tkazdir, tomizdir; tiktir, kestir, uyaltir, chaqirtir.
3) tokka, yo‘lakkacha, ko‘nikkach, zerikkuncha, to‘kkani, kechikkudek bo‘lsa, 
bukkan, ekkin, kichikkina; chopiqqa, qishloqqacha, yoqqach, chiqquncha, 
chiniqqani, qo‘rqqudek, achchiqqina, amakivachcha, xolavachcha. 4) bargga, 
pedagogga, bug‘ga, sog‘ga, og‘gan, sig‘guncha. 5) darvozabon, masxaraboz, ishda, 
misdan, ketdi, kelmabdi.