O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

V
belgisi lotincha 
vokalis
so‘zidan 
olingan bo‘lib, aslida 
unli
(ovoz) degan ma’noni bildiradi. 
C
belgisi esa inglizcha 
constant
so‘zidan olingan bo‘lib, 
undosh
degan ma’noni bildiradi. Bir tovushli 
bo‘g‘inlar unli tovushdangina iborat bo‘lsa, ikki tovushli va ko‘p tovushli 
bo‘g‘inlar unli va undosh tovushlardan tuziladi. Bo‘g‘inlar qanday tovushlar bilan 
boshlanishi va qanday tovushlar bilan tugashiga qarab turlarga ajratiladi. Qanday 
tovush bilan tugashiga ko‘ra ikki xil: 
1) ochiq bo‘g‘in 
– bir tovushli yoki oxiri unli tovush bilan tugagan bo‘g‘in: 
o-vo-za, o-i-la, ba-ho, bi-no, ja-zi-ra-ma;

---

53 
2) yopiq bo‘g‘in 
undosh tovush bilan tugagan bo‘g‘in: 
zarb-dor, zum-rad. 
Bo‘g‘inlar qanday tovush bilan boshlanishiga ko‘ra ham ikki xil bo‘ladi:
1) berkitilgan bo‘g‘in 
undosh bilan boshlanadi: 
ta-lab, tinch-lik;
2) berkitilmagan bo‘g‘in 
unli bilan boshlanadi: 
o‘-qish, a’-lo. 
Tarkibidagi bo‘g‘inlar soniga ko‘ra so‘zlar bir bo‘g‘inli 
(ish, ko‘k, kam, oz, besh, 
yuz, sen, pisht, ol, yoz
); ikki bo‘g‘inli 
(da-la, qush-cha, yax-shi, shar-bat, qi-zil, ik-
ki, ol-ti, o‘t-tiz, ni-ma, ham-ma, ish-la, bor-di, bu-gun);
ko‘p bo‘g‘inli (qo‘-g‘ir-
choq, a-ra-va-cha, pla-ne-ta-riy ...) bo‘ladi. 
So‘zlarni bo‘g‘inga to‘g‘ri ajrata bilish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. 
Chunonchi: 1) yozuvda so‘zning bir qatorga sig‘may qolgan qismi ikkinchi qatorga 
bo‘g‘in asosida ko‘chiriladi; 2) barmoq vaznida yoziladigan she’r misralari bo‘g‘in 
sonining teng bo‘lishiga asoslanadi; 3) birinchi sinf o‘quvchilarini savodga 
o‘rgatish davrida ham asosiy diqqat so‘zlarni bo‘g‘inlab o‘qish va yozishga 
qaratiladi.