O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

 
So‘z tarkibidagi tovushlarning bir-biriga o‘zaro ta’siri natijasida ro‘y beradigan 
tovush o‘zgarishi (fonetik o‘zgarish) 
kombinator o‘zgarish
deyiladi. Bunga 
assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza
kabi hodisalar kiradi. 
1. Assimilyatsiya
da tovushlardan biri ikkinchi bir tovushni o‘ziga aynan 
yoki qisman o‘xshatib oladi. Masalan, 
xat-ni – xatti
(o‘zakdagi 
t
tovushi affiks 
tarkibidagi 
n
ni aynan o‘ziga o‘xshash tovush – 
t 
ga aylantiradi (yozilishi: 
xatni
); 
ish+ga – ishka
(bunda o‘zakdagi jarangsiz undosh 
sh
affiks tarkibidagi jarangli 
undosh 
g
ni o‘ziga qisman o‘xshatadi, ya’ni jarangsiz 
k
ga aylantiradi (yozilishi 
ishga
). Shunga ko‘ra assimilyatsiya ikki xil bo‘ladi:
a) to‘liq assimilyatsiya
so‘z tarkibidagi bir tovushning ikkinchi bir tovushni 
aynan o‘zi kabi tovushga aylantirishidir: 
to‘k+gan=to‘kkan, yet+di=yetti,
chiq+gan = chiqqan, tuz+siz=tussiz 
(yozilishi: 
yetdi, sizni, chiqqan, tuzsiz)
. Bunda 
tovushlar o‘zaro moslashadi; 
2) to‘liqsiz assimilyatsiya
so‘z tarkibidagi bir tovushning ikkinchi bir 
tovushni o‘ziga qisman o‘xshatib olishidir: 
o‘ch+gan=o‘chkan, shosh+di=shoshti, 
tush+ga=tushka
(bularda jarangsiz 
ch, sh
undoshlari affiks tarkibidagi jarangli 
g
ni 
jarangsiz 
k
ga, 
d
ni esa 
t
ga aylantirgan; yozilishi: 
o‘chgan, shoshdi, tushga
).
To‘liqsiz assimilyatsiyada ba’zan tovushlar o‘rniga ko‘ra ham moslashadi: 
shanba 
>
shamba. 
Bunda 
b
lab tovushining ta’sirida