O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

r
va 
y
undoshlarining o‘zaro o‘rin 
almashuvi yuz bergan); 
ahvol – avhol
(hv-vh), 
aylanay – aynalay
(ln-nl), 
tuproq-
turpoq
(pr-rp); 
yog‘mir-yomg‘ir
(g‘m- mg‘ ); yozilishi: 
daryo, ahvol, aylanay, 
tuproq, yomg‘ir. 
Pozitsion o‘zgarishlar 
Tovushning so‘z tarkibidagi o‘rni (joylashish tarkibi) uning 
pozitsiyasini
tashkil qiladi. Tovush so‘zning turli o‘rinlarida kela oladi. Masalan, 
d
undoshi 
dono, dehqon, doston
so‘zlarining boshida; 
abadiy, aerodrom, badiiy, bayroqdor
so‘zlarining o‘rtasida; 
taqlid, obod
so‘zlarining esa oxirida kelgan. Shu so‘zlarni 
talaffuz qilganimizda, ularning ayrimlari (masalan, 
dono, dehqon, doston, abadiy, 
aerodrom, badiiy, bayroqdor...
) tarkibidagi 
d
undoshi hech qanday o‘zgarishga 
uchramaydi, ammo 
taqlid, obod
so‘zlari tarkibidagi bu undosh jarangsiz 
t
tarzida 

---

64 
(taqlit, obot)
aytiladi. Demak, mazkur undoshning talaffuzda o‘zgarishi – jarangli 
tovushning jarangsizlanishi uning ma’lum bir pozitsiyada – so‘z oxirida kelishi 
bilan bog‘liq. 
Kosmonavt, kosmodrom, limonad, mikrofon, orkestr
so‘zlarining 
urg‘usiz bo‘g‘inida kelgan 
o
unlisi 
a
tarzida 
(kasmanavt, kasmadrom, limanad, 
arkestr, mikrafon 
kabi) talaffuz qilinsa, 
kartoshka, direktor, diktor, agressor
so‘zlarining urg‘usiz bo‘g‘inida kelgan 
o
unlisi qisqa 
i
tarzida 
(kartishka, direktir, 
diktir, agressir
kabi) talaffuz qilinadi. Bu tipdagi ruscha-internatsional so‘zlar 
tarkibidagi