O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti mirzakarimov h

Kurashchilar sport tayyorgarliklarni takomillashtirish 
Kurashchilar tayyorgarliklarni takomillashtirish uchun jismoniy yuklamalarni 
ortirib borish, ular ta’sirini o‘zgartirib turish xamda trenirovka mashg‘ulotlarni 
muntazam reja asosida o‘tkazib borish kerak. Kurashchilarni tayyorgarligini 
oshirishda ularning shaxsiy xususiyatlari xamda yosh ko‘rsatkichlariga muvofiq 
mashg‘ulotlarini individual tanlash kerak. Kurashchilarning texnik-taktik 
mahoratini takomillashtirish jarayonlarini trenirovka mashg‘ulotlarining yuqori 
malakali sportchilar tayyorlash bosqichlarida amalga oshiriladi. Kurashchilarning 
jismoniy fazilatlari bo‘lgan kuch, egiluvchanlik, chidamlilik, tezkorlik va 
chaqqonlik sifatlarini uzviy rivojlantirib borish talab etiladi. 
Kurash mashg‘ulotlarida texnik va taktik mahoratlarni va jismoniy 
tayyorgarlikni takomillashtirish sport musobaqalarda doimo ijobiy natijalarga 
erishib kelishning asosiy omili bo‘la oladi. Kurash turlarida yuksak natijalarga 
erishish uchun trenirovka mashg‘ulotlarini to‘g‘ri rejlashtirish hamda kurashchilar 
ta’lim tarbiya jarayonlarini to‘g‘ri tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Kurash 
turlarida trenirovka jarayonlari texnik va taktik hamda jismoniy tayyorgarlikdan 
iborat bo‘lgan tayyorgarlik davriga bo‘linadi. SHuningdek kurashchilar sport 
mahoratini nazorat qilish uchun tashkil etiladigan davr musobaqalar davri ham 
tashkil etiladi.
Kurash mashg‘ulotlarida yuklamalarni me’yorlash uslublari: ish bilan dam 
olishni to‘g‘ri tartibga solib turish uchun qo‘llaniladi. YUklamalar mashqlarning 

---

110 
soni hamda vaqti, mashq va usullarni bajarish tezligi, hajmi va ular o‘rtasidagi dam 
olish vaqtlari. SHuningdek mashqlar qiyinchiligi, kurashchilar tayyorgarligi, 
sherigi yoki raqiblarining qobiliyatlari bo‘yicha; o‘quv-musobaqa bellashuvlari 
keskinlik darajasi va mas’uliyatliligi bo‘yicha me’yorlarga bo‘linadi. Murabbiy 
mashg‘ulotlarda jismoniy yuklamalar bilan bog‘liq masalalarni xal etadi.
Jismoniy yuklama deganda butun mashg‘ulot jarayoni va jismoniy mashqlarning 
shug‘ullanuvchilar organizmiga ko‘rsatadigan muayyan ta’siri tushuniladi. 
Jismoniy yuklama, jismoniy mashqlarning takrorlanishi, mashqlarni bajarishga 
ajratiladigan vaqt, shuningdek, ularni bajarish sharoitlari bilan belgilanadi. 
Kurashchilar organizmiga etarlicha yuklama berishi kerak. Bu vazifalar 
organizm barcha a’zolarining faoliyatini yaxshilashni ham ta’minlaydi. Buning 
uchun jismoniy mashqlardan moxirona foydalanish va ularning shug‘ullanuvchilar 
organizmiga qanday ta’sir etishni bilish kerak. 
Mashg‘ulotlardagi jismoniy yuklama quyidagicha boshqariladi: 
a) harakatlar va mashqlar miqdorini o‘zgartirib;
b) harakatlar va mashqlarni turlicha miqdorda takrorlash;
v) harakatlar va mashqni bajarish vaqtini ko‘paytirib yoki ozaytirib;
g) harakatlar va mashqni bajarish soni va hajmini o‘zgartirib;
d) harakatlar va mashq amplitudasini ko‘paytirib yoki ozaytirib;
e) harakatlar va mashqni murakkablashtirib yoki soddalashtirib;
j) harakatlar va mashqlar bajarishda turli buyumlardan foydalanib. 
Jismoniy yuklamalarning me’yordan ortib ketishi ham kurashchilarni 
jarohatlanishlariga, holsizlanishlariga olib keladi. Bu holat ularning yuzini 
oqarishi, ko‘ngil aynishi, bosh aylanishi, hushdan ketish, terlash yoki sovuq ter 
chiqishi, loqayd bo‘lib qolishi bilan kuzatiladi. SHuning uchun murabbiylar 
jismoniy yuklamalarni boshqarishda kurashchilar jismoniy tayyorgarliklari bilan 
bir qatorda yosh va jins ko‘rsatkichlari hamda shaxs xususiyatlariga katta e’tibor 
qaratishlari kerak.