O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti mirzakarimov h

SHtange sinamasi
quyidagicha o‘tkaziladi: o‘tirgan holda chuqur nafas 
olinib chiqariladi, so‘ng yana nafas olinadi va og‘iz, burun berkitilib nafas tutiladi. 
Sog‘lom lekin sport bilan shug‘ullanmaydigan insonlar nafasni 40-55 soniya 
ushlab tura oladilar. Kurashchilar esa nafasni 60-90 soniya tutib turishlari 
mumkin. Demak jismoniy tayyorgarlik darajasi yuqori va sog‘lom kurashchilar 
nafas tutib turish muddati uzoq bo‘ladi. SHunga qaramay jismonan charchoqda 
nafas tutib turish davomiyligi uncha cho‘zilmaydi. 
Genche sinamasi
ham nafasni ushlab turish bilan bajariladi. Bunda nafas 
ushlab turish, o‘pkadan barcha havo chiqarilgandan so‘ng bajariladi. Bu holatda 
ham sog‘lom lekin sport bilan shug‘ullanmaydigan insonlar ko‘rsatkichi 25-30 
soniya bo‘lsa, kurashchilar ko‘rsatkichi esa 40-60 soniyaga teng bo‘ladi. 
Bo‘y uzunligi
– jismoniy mashqlar va sport mashg‘ulotlari ta’sirida yaxshi 
rivojlanadi. Bo‘y o‘sishi qizlarda 17-20 yoshgacha, o‘g‘il bolalarda 18-24 
yoshgacha davom etadi. SHu bilan birga bo‘yning uzunligi irsiy xususiyatlarga 
ham bog‘liq bo‘ladi. Bo‘y uzunligi har yarim yilda o‘lchanishi mumkin. Bo‘y 
uzunligi ertalab o‘lchanadi. Kechga yaqin bo‘y ko‘rsatkichlari 1-2 smga pasayishi 
mumkin. SHuningdek og‘ir jismoniy mashqlar bajarish, og‘ir yuklar ko‘tarish va 
atletizm mashg‘ulotlaridan so‘ng ham bo‘y ko‘rsatkichlari 3 smga qisqarish 
mumkin. Bo‘yning bunday qisqarishi umurtqa pag‘onalar orasidagi disklar ezilishi 
hisobiga bo‘ladi. Aksincha ertalab uyqudan turishdan oldin bo‘y ko‘rsatkichi 
me’yordan 1-2 sm uzun bo‘lishi mumkin. 

---

40 
Vazn, tana massasi jismoniy yuklamalarning organizmga ta’sirini 
baholashga katta yordam bera oladigan ko‘rsatkich. Mashg‘ulotlar jarayonlarida 
tana vazni 1-2 kg ozayishi mumkin. Odatda ertasi kuni vazn o‘z holatga qaytadi. 
Agar vazn qaytmasa demak jismoniy yuqlamalar ta’sirini o‘zgartirish kerak 
bo‘ladi. Tana vaznini ozaytirishga ham jismoniy yuklamalar hajmini ortirish bilan 
erishish mumkin. Bu jarayonda parxez saqlash ham yaxshi natijalar beradi. Tana 
vazni kun davomida o‘zgarib turadi. Bunga ovqatlanish jarayonlari, ozuqa hajmi, 
ichimlik miqdori ta’sir etadi. SHuning uchun tana vaznini ertalab och qoringa 
o‘lchangan ma’qul.