O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

yoshlar-yoshlar
so‘zlari orqali tajnis san’ati hosil qilin­
gan. Birinchi misradagi 
yoshlar
- yasharmoq ma’nosida, ikkinchisidagi 
yoshlar -
yashirin ma’nosidadir. Ayni paytda parchada xristianlikka oid 
dayr
so‘zi qoilangani ham Qutbning bu oqimdan yaxshi xabardorligini 
va undan o‘z o‘mida foydalanganini ko‘rsatadi. Shuningdek, parchada 
qofiyadagi saktalik (
kim-hildim
) haqida ham aytib o‘tish kerak.
Ijodkor boshqalardan ajralib qolganda, madaniy yoki adabiy an’ana 
yo o‘zaro ta’sir haqida so‘z yuritish imkoniyatiga o‘rin qolmaydi. Ijodkor 
shaxsi an’anada asosiy o‘rin tutadi. An’ana faqat obrazlar va syujetlaming 
umumiyligi bilan belgilanmaydi, balki ijodkorning boy ruhiy-ma’naviy 
olami tarjima asarida o‘z aksini topadi. XX asr tarjimashunoslarining, 
tarjima xuddi asaming asliyati singari o‘qilishi kerak, degan qarashlarini 
Qutb o‘z davridayoq bilganday, an’anaviylikdan originallikka qarab in- 
tildi, tarjima uslubini emas, ulkan shoir Qutb uslubini yaratdi. Shirinning 
ta’rif-tavsifida bu xususiyatni aniqroq ko‘rish mumkin.
Dostonning “Shovur Xusravqa Shirin hikoyatin qilg‘on surati” bo­
bida Qutb go‘zal tashbehlar, mubolag'alar, timsollar, iboralar orqali Shi­
rinning takrorlanmas obrazini yaratdi. Shirin obrazi tavsifida an’anaviy 
o‘shatishlar - qoshni yoyga, kiprikni o‘qqa, tishni durga, yuzni oyga 
qiyoslash bilan bir qatorda, shunday tasvirlar yaratdiki, Shirinning qi- 
yofasi kitobxon ko‘z o‘ngida muhrlanib qoladi, shoir Qutb so‘z qo‘llash 
mahoratini, portret yaratish san’atini puxta egallaganini namoyon qiladi:
Sabo xirqa kiyib ul zulfu qoshdin
Sotar qunduz bila kish ul qumoshdin (44-b.)
(yel Shirinning sochi va qoshlaridan hirqa qiyadi, go‘yo to‘qilgan 
matodan qunduz mo‘ynasini va qora po‘stinni sotganday.)
Ayni paytda bu singari tasviriy vositalar Qutbning mazkur tarjima 
asari individualligini belgiiab beradi. Qutbning ichki kechinmalari, hissi- 
yoti (sentimentallik) yangi qahramonni yuzaga keltirdi, muallif uslubini
317

---

aniq yuzaga chiqardi, doston janrida yangilanishni paydo qildi. Bunday 
o'ziga xos baytlar Qutb dostonida ko‘p uchraydi.
Qutb o‘ziga xos hikmatli so‘zlar ham yaratdi. Quyidagi baytlar bu- 
ning namunasidir:
Sabr birla tilakga tegsa boiur,
Temumi aqrun-aqrun egsa boiur.
lvaklik birla oqil ishi bitmaz,
Yugurmak birla ichku yog‘ tutmaz.