O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

singari, qahramonning sarguzasht olamiga kirib borayotganiga oid voqe­
alar tasviri bilan yakunlanadi.
Asosiy voqealar “Munozaraning ibtidosi”da hikoya qilinadi. Yaqi­
niy “sohib tariyq”lardan so ‘z boshlaydi. Bu toifa hamda hukmron ta-
baqalar va harb ishiga aloqador shaxslaming muloqoti tasviridan shu-
ni anglash mumkinki, shoir faqat “0 ‘g ‘uznoma”dagi harb ishiga oid
tcrminlardan emas, balki mumtoz adabiyotdagi an’anaviy Yoy va 0 ‘q
obrazlaridan foydalangan. Muqaddimada Yaqiniy “fors alfozining gav-
hari” iborasida bu janrning fors-tojik adabiyotidagi ildizlariga ishora qil-
gani anglashilib turadi.
Yaqiniy turkiy tilda munozara janrida asar yozilmaganini
ta’kidlagani bejiz emas. U fors adabiyotidagi 0 ‘q va Yoy munozarasi-
dan, 0 ‘q va Yoy timsollari asosiy o ‘rin egallagan she’rlardan yaxshi xa-
bardor edi. Fors adabiyotidagi bu janr Yaqiniyga yaxshi tanish ekanligi
muqaddimadan ma’lum bo‘lib turibdi.
“O'q va Yoy” munozarasi va uning 0 ‘g‘uz xon haqidagi voqe-
alarga aloqadorligi. 0 ‘q va Yoy obrazi Sharq adabiyotida qadimiy il-
dizga ega. Qolaversa, adabiyotdagi bu ikki obrazning ramziy ma’nosi
Yaqiniyning ramziy obrazlaridan keskin farq qilmaydi. 0 ‘q va Yoy
398

---

obrazi “0 ‘g ‘uznoma” kitobiy cposida ham bor. Bu eposda 0 ‘q va Yoy
ramziy obrazi ko‘chma ma’nodan uzoq bo'lib, Yaqiniyning “0 ‘q va
Yoy” munozarasidagi singari poetik obraz darajasiga ko'tarilmagan.
“0 ‘g ‘uznoma”dagi 0 ‘q va Y oy - mifologik mazmun ifodaiagan kult xu-
susiyatini to‘liq saqlagan holda yetib kelgan.
Shuningdek, 0 ‘q va Yoy to‘g ‘risidagi afsona Mirxondning “Rav-
zat us-safo” va Xondamirning “Habib us-siyar” asarlarida uchraydi.