O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

ma’lum bo‘ladi. Yuqorida aytganimizday, “0 ‘q va Yoy”da muallifi kel-
tirilmagan turkiycha va forscha she’rlar Yaqiniynikidir.
Munozaraning boshlanishi quyidagicha:
Nogoh xo'blar cherkasidin ot chiqorg‘on bir yaxshi otliq yigit javlon
qilib, ilkina o ‘q olib, cgniga yo(y) solib, qabaq* otqoli maydon boshig‘a
azm qildi. Nazm:
B o‘z otliq yigitki, jahonning safosidur,
Oshiq kishining otlig‘u chovulig1* balosidur.
(*qabaq - yoy bilan nishonga olib mashq qilish uchun uzun xoda-
ning uchiga o ‘matilgan nishona qovog‘i; * chov - ovoza.)
Bu tasvir xuddi ertak va doston qahramonlarining jangga yoki sa-
farga otlanishini eslatadi. Qolaversa, munozara boshlanmasidan ma’lum
bo‘ladiki, Yaqiniy ot tasviriga alohida e ’tibor qaratib, bo‘z ot bilan “safo”,
ya’ni poklik o ‘rtasidagi aloqadorlikni ko‘rsatmoqchi bo‘ladi. B o ‘z ot va
14,! Рустам ов Э. У збекская 
поэзия в
первой половине XV века, —
М .: ичд Восточной литера­
туры . 1963, 23Х-бет.
400

---

poklik yigit kishming ichki va tashqi olami mutanosibligiga ishora qila­
di. Voqealaming davoini xalq og ‘zaki ijodiga xos mubolag‘ali tasvirdan
iborat b oiib , aql bovar qilmas hodisa yuz berganiga ishora qiladi. Bu aql
bovar qilmas hodisa - quyoshning kuz oylarida zohir bo'lgani va yulduz-
lar, falakning o ‘qi singari, osmonu falakka yetib borgani - g ‘ayritabiiy
hodisadir. Yaqiniy hamma voqealarni va detallami albatta biron maqsad
bilan qo‘llaydi va o ‘z maqsadiga bo‘sundiradi:
Banda shafaqtek qon y ig‘lab dedikim: “Oyo! Bu ne xurshedurki,
qavs burjunda* tulu* qilibtur va у о ne kavkabturkim, charxning o‘qidek
poyasi ko‘kka yetibtur”. Otining yurushiga boqtim ersa, dedikim: “Agar