O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

“Gulistoni bit-turkiy”da janrlar rang-barangligi. 
Sayfi Saroyi 
hikoyatlarida eng ko‘p qo‘llangan janrlardan biri - qit’adir. Yuqorida 
shoiming o‘n bayt qit’asi haqida so‘z yuritgan edik.
282

---

Sayfi Saroyi - she’riy hikoyatlar ustasi. Uning she’riy hikoyatla­
ri ham. nasriy hikoyatlari singari, didaktik mazmunda bo‘lib, insonlar 
o‘rtasidagi ahdu vafo, sadoqatni madh qiladi. U bir necha she’riy hi­
koyatlar ijodkori. “Gulistoni bit-turkiy” tarkibida ham u o‘z she’riy hi- 
koyatlarining ba’zilaridan, jumladan, “Qari bo‘1 dung, yigitlikdan aling 
yuv” she’riy hikoyatidan parcha keltirgan va hikoyatning didaktik maz- 
muniga alohida urg‘u qaratgan. Hikoyat “teng tengi bilan” naqliga amal 
qilish lozimligi, yoshi o‘tgan odam yigitning xatti-harakatlarini qilishga 
bel bog‘lasa, sharmanda bo‘lishi muqarraligi haqida о‘git beradi.
Sayfi Saroyining she’riy hikoyachilikdagi mahoratini ko‘rsatadigan 
“Hikoyati manzuma” nomli kichik bir asari diqqatga sazovor. Hikoyat 
o‘n bir baytdan iborat. Hikoyatning mazmuni shundan iborat: bir yigit 
bir qiz bilan ahd-paymon qildilar. Bir kun ular kemaga o‘tirib, sayrga 
chiqdilar. Birdan kema talofotga uchrab, parchalanib ketdi va ikkovi 
ham suvga g‘arq bo‘la boshladilar. Shunda bir odam darrov yetib kelib:
Alaming birina aytti: “Aling sun,
Yana aysh qilmoq tilasang aysh har kun”.
Ul aytti: “Ey kalomi jonima qut,
Men qo‘y, borip ul yorim alin tut”103.
Shu voqeani hikoya qilib bo‘lgach, Sayfi Saroyi oshiqlikning qisma- 
tini shunday ifoda etadi:
Haqiqat oshiq eming mazhabi ul,
Tilasang, bo‘lmag‘a oshiq, alay bo‘l.
Yoqarlar ul kishini o‘tqa, yorin
Qo‘yub mehnat ichinda ketar yorin.
Hikoyat, haqiqiy sof muhabbat yo‘lida oshiq jonini fido qilishga tay- 
yor bo'Iishi kerak, degan hayotiy haqiqatga asoslangan.
Sayfi Saroyi о ‘ zbek adabiyoti tarixida g ‘ azalchilikni yangi pog ‘ onaga 
ko‘tardi, Mamluklar adabiy muhitida bu janrda o‘z iste’dodini namoyish 
qila oldi. Uning zamondosh shoirlariga bir xil vaznda va bir xil qofiyada 
aytgan g‘azallari shundan dalolat beradi.
103 N adjipE.N . Yuqoridagi asar, 213-b.