O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

(Gre­
kov B.D., Yakubovskiy A. Yu. Yuqoridagi asar, 11-b.)
degan qarashlar- 
ning asossiz ekanligi o ‘z-o‘zidan m a’lum bo‘ladi.
Oltin 0 ‘rda madaniy muhiti o‘ziga xos tarzda rivojlanib bordi. Bu 
davlat hududidagi madaniy hayotda, xususan, yashash tarzida, diniy 
e’tiqodda, arxitekturada o ‘troqlashgan turkiy qavmlaming ta’siri katta 
bo‘ldi. O ‘zbekxon davrida Oltin 0 ‘rda jamiyatining yuqori tabaqasi is­
lom dinini rasmiy qabul qildi. Yuqori tabaqaning ko‘zga ko‘ringan va- 
killarini islom diniga jalb qilish ishlariga Oltin 0 ‘rda xonlaridan Berka- 
xon birinchi bo‘lib asos soldi. Berkaxon tomonidan islom dinining qabul 
qilinishini XIV asrda yashagan mashhur arab tarixchisi ibn Xaldun quyi­
dagicha tasvirlaydi: “U (Berka) islom dinini Shamsiddin Elbaxarziydan 
qabul qildi. Elbaxarziy esa Najmiddin Kubroning muxlislaridan bo‘lgan 
shogird edi...Buxoroda istiqomat qilib turgan Elbaxarziy islom dinini 
qabul qilish to‘g‘risida Berkaga taklifnoma yubordi. U (Berka) islom di­
nini qabul qildi va: “Mening qo‘l ostimdagi boshqa yerlarda ham diniy 
targ‘ibot ishlarini bemalol olib borishingizga to ‘la huquq beraman”, deb 
Elbaxarziy nomiga yorliq jo ‘natdi...”87
“ Grekov B.D., Yakubovskiy A.Yu. Oltin 0 ‘rda va uning qulashi. - Т.: 1956, 53-b.
87 Grekov B.D., Yakubovskiy A.Yu. Yuqoridagi asar, 139-140-b.
225

---

Oltin 0 ‘rdada turkiy til va turkiy adabiyotga zamin yaratilishi.
Oltin 0 ‘rdada diniy madaniyat bilan bir qatorda turkiy adabiyotga va 
turkiy adabiy tilga e’tibor kuchaydi. Garchi bu davrdagi adabiyot - tur­
kiy adabiyot, til - turkiy til deb yuritilsa xam, turkiy tilli xalqlar orasi­
da alohida mavqe tutgan har bir o‘zbek kitobxoniga Oltin 0 ‘rda adabiy 
muhitida yaratilgan asarlar bugungi kunda ham juda yaqin. Oltin 0 ‘rda 
madaniy muhitida eski о ‘zbek adabiy tilining z-guruhi adabiy tili amalda 
ekani va j-guruhi adabiy tiliga o ‘tish jarayoni davom etayotgani kuzati- 
ladi. Bu til