Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Apagogik argumentlash (isbotlash)
tezis 
(a) va antitezis (

a) oʻrtasidagi munosabatga asoslanadi. Masalan, «muloqot 
insonlarni birlashtiradi», degan mulohazaning chinligini asoslash uchun unga 
zid boʻlgan «muloqot insonlarni birlashtirmaydi», degan mulohaza olinadi. 
Apagogik argumentlash (isbotlash)da antitezis topilib (1-bosqich), 
vaqtincha chin deb qabul qilinadi va undan ma‘lum bir natija keltirib 
chiqariladi (2-bosqich), soʻngra bu natijalarning xatoligi koʻrsatiladi (3-
bosqich) va demak, tezisning chinligi isbotlanadi.
Ayiruvchi 
argumentlash 
(isbotlash)da
tezis 
sof 
ayiruvchi 
mulohazaning (kuchli dizyunksiya‘ning) bir a‘zosi boʻlib, uning chinligi 
boshqa a‘zolarining (antitezisning) xatoligini koʻrsatish orqali asoslanadi. 
Masalan, ―Bu xatni doʻstlarimdan A, yo B, yo S yozgan», degan fikr 
tekshirilib, «xatni B ham, S ham yozmaganligi‖ligi aniqlanadi va shu tariqa 
«Xatni A yozgan», degan mulohazaning chinligi asoslanadi. Bu misolda 
isbotlash ayiruvchi – qat‘iy sillogizmning inkor etib, tasdiqlovchi modusi 
boʻyicha qurilgan. Ayiruvchi isbotlashda barcha muqobil variantlar toʻliq 
olingandagina xulosa chin boʻladi, ya‘ni tezis isbotlanadi. 
 Raddiya. Rad etish usullari. 
Raddiya 
– 
argumentlash (isbotlash)ni
buzishga qaratilgan mantiqiy 
amal. 
Birorta fikrning chinligini rad etish ayni paytda unga zid boʻlgan 
fikrning xatoligini koʻrsatishdan iborat boʻlganligi uchun raddiya‘ni 
argumentlash (isbotlash)ning xususiy koʻrinishi, deb hisoblash mumkin. 
Raddiya ham argumentlash (isbotlash) kabi tezis (rad qilinishi lozim boʻlgan 
mulohaza), argumentlar (tezisni rad qiluvchi mulohazalar) va demonstratsiya 
(rad etish usuli) dan tashkil topgan boʻladi. Raddiya birorta masalani 
muhokama qilish, ya‘ni bahs, munozara jarayonida uchraydi. Bahs 
qatnashchilaridan biri ma‘lum bir tezisni ilgari surib, uni himoya qilsa 
(proponent), boshqasi unga qarshi chiqadi (opponent). Hal qilinmagan, 
munozarali masalalar boʻyicha olib boriladigan bahslar 
polemika 
hisoblanib, 
unda qarama-qarshi tezislar asoslanibgina qolmay, balki tanqidiy analiz ham 
qilinadi. 
Raddiya uch xil usul bilan amalga oshiriladi: 
I Tezisni rad etish 
II Argumentlarni rad etish 
III Demonstratsiya‘ni rad etish.