Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Isbotlash 
– bir mulohazaning chinligini u bilan bogʻliq boshqa chin 
mulohazalar yordamida asoslashdan iborat boʻlgan mantiqiy amal.Uning 
tarkibi uch elementdan tashkil topgan: tezis, argumentlar (asoslar), isbotlash 
usuli – demonstratsiya. 
Tezis 
– chinligi asoslanishi lozim boʻlgan mulohaza, u isbotlashning 
markaziy figurasi hisoblanadi; butun diqqat-e‘tibor uning chinligini 
koʻrsatishga qaratiladi. Tezis bir mulohazaning oʻzidan, yoki mulohazalar 
tizimi, yoki teoremalar, yoki aniq faktlarni umumlashtirish natijalari, yoki 
hodisalarning sababini koʻrsatuvchi mulohazalardan iborat boʻladi. 
Argumentlar
– (lot. 
argumentum
– isbot asosi) – dalillanishi 
(isbotlanishi) talab qilingan tezis (mulohaza, nazariya)ni asoslash uchun 
keltiriladigan bir yoki undan ortiq mulohazalardir.
Isbotlash usuli
– demonstratsiya tezis bilan argumentlar oʻrtasidagi 
mantiqiy aloqadan iborat. U xulosa chiqarish shaklida boʻladi, ya‘ni tezis 
argumentlardan xulosa sifatida mantiqan keltirib chiqariladi. 
Argumentlash (isbotlash)ning ikki turi mavjud: bevosita isbotlash, 
bavosita isbotlash.
Bevosita argumentlash (isbotlash)da
tezisning chinligi toʻgʻridan-
toʻgʻri 
argumentlar 
bilan 
asoslanadi, 
unda 
tezisga 
zid 
boʻlgan 
mulohazalardan foydalanilmaydi. Tezis koʻp hollarda yakka hodisani ifoda 
qilib keladi va ma‘lum bir umumiy bilimdan, masalan, qonundan argument 
sifatida foydalanilib, uning chinligi asoslanadi. Masalan, «Oʻzbekiston – 
mustaqil davlatdir», degan mulohaza (tezis)ning chinligi «Oʻzbekistonning 
mustaqil davlat deb e‘lon qilinishi, uning xalqaro miqyosda e‘tirof etilishi» 
kabi asoslar yordamida isbotlanadi. 

---

427 
Bavosita argumentlash (isbotlash)da
esa tezisning chinligi unga zid 
boʻlgan mulohazaning (antitezisning) xatoligini koʻrsatish orqali asoslanadi. 
Antitezis qanday shaklda ifodalangan boʻlishiga qarab apagogik isbotlash va 
ayiruvchi isbotlash farq qilinadi.