Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Hozirgi zamon metodologiyasi
. Metodologiya‘ning hozirgi rivojlanish 
bosqichining oʻziga xos xususiyati ilmiy muomalaga mutlaqo yangi 
tushunchalarni kiritish bilan bogʻliq ekanligini koʻrish mumkin. Mazkur 
tushunchalarning aksariyati muayyan (xususiy) fanlar sohasi bilan bogʻliqdir. 
Bunday tushunchalar qatoriga hozirda ancha mashhur boʻlgan bifurkatsiya, 
fluktuatsiya, dissipatsiya, attraktor, kumatoid (yunoncha–toʻlqin), «case 
studies», «abduksiya», evrestika kabi innovatsion tushunchalarni kiritish 
mumkin.
Kumatoid – suzayotgan obyektni anglatadi va obyektlarning tizimli 
xususiyatini aks ettiradi. U vujudga kelishi, hosil boʻlishi, shuningdek 
yoʻqolishi, parchalanishi mumkin.
«Case studies» ata‘masi pretsedentning, ya‘ni kuzatish ostida boʻlgan 
va 
tushuntirishning 
mavjud 
qonunlari 
doirasiga 
sigʻmaydigan 
individuallashtirilgan obyektning mavjudligini aks ettiradi. 
Abduksiya fikr yuritish orqali empirik faktlardan ularni tushuntiruvchi 
gipotezaga yuksalishni nazarda tutadi.
Shunday qilib, Metodologiya alohida metodlarning oddiy yigʻindisi, 
ularning «mexanik birligi» ham emas. Metodologiya – turli darajadagi usul 
va tamoyillarning faoliyat sohalari, yoʻnalishlari, evristik imkoniyatlar, 
mazmunlar, tuzilmalar va hoka‘zolarning murakkab, yaxlit hamda 
muvofiqlashtirilgan tizimi.
Ilmiy bilishda turli darajalarda, faoliyat sohalarida va yoʻnalishlarda 
turli-tuman metodlarning murakkab, dinamik va muvofiqlashtirilgan tizimi 
faoliyat koʻrsatadi. Mazkur metodlar har doim tadqiqotning muayyan 
shartlari va predmetidan kelib chiqib amalga oshiriladi. 
Xulosa
. Insonning bilish qobiliyati, bilish imkoniyatlari, umuman 
olganda, cheklanmagan. Uning bilish imkoniyatlari fanlarning va 
amaliyotning rivojlanishi bilan yanada ortib boradi. Insonning bilishi faqat 
konkret avlod hayoti uchungina cheklangan, xolos. Lekin bu bilish butun 
insoniyat hayoti uchun Cheksizdir, inson Cheksiz dunyoni Cheksiz bila 
boradi. Dunyoda inson bilib olgan va hali bilib ulgurmagan narsalar va 
hodisalarning tomonlari, xususiyatlari bor, xolos. Lekin bu — inson ularni 
bilishi mumkin emas, degan ma‘noni bildirmaydi, balki ma‘lum davr, 
ma‘lum vaqtda inson — hozir bilmagan bu tomonlar va xususiyatlarni bilib 
olishi mumkin. 

---

241