Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

sinergetik
metod ham muhim oʻrin tutadi. 
Oʻz-oʻzini boshqarish, nochiziqli hodisalarni oʻrganish, oʻz-oʻzidan tashkil 
boʻlish nazariyasi, tafakkur uslubi, metodi sifatida sinergetika shakllanish va 
tashkil boʻlish jarayonini, inqilobiy oʻzgarishlarning ong-tafakkurga ta‘sir 
etish holatlarini, ijtimoiy jarayonlar shakllanishidagi ichki va tashqi 
1
Человек: Мыслители прошлого и настоящего о его жизни, смерти и бессмертии. XIX век/ Редкол.: И.Т. 
Фролов (отв. ред.) и др. - М.: Республика, 1995. - С. 511. 
2
Қаранг: Ўша манба. - С. 512. 

---

250 
xususiyatlar mushtarakligini yaxlit ilmiy konsepsiya sifatida ochib berishga 
vosita boʻladi. Sinergetikada nochiziqli tafakkur tarzining e‘tirof etilishi 
ijtimoiy ong shakllaridagi oʻzgarishlar va qonuniyatlarning imkoniyatlarini 
keng tadqiq etishga yoʻl ochadi. 
Integratsion
metod hozirgi zamon ijtimoiy gumanitar fanlarida keng 
qoʻllanilayotgan metod hisoblanib, ushbu metod fanlar aro tadqiq etiladigan 
mavzularni oʻrganishda muhim ahamiyat kasb etadi. Mazkur metodning 
shakllanish 
davri 
oʻtgan 
asrning 
80-yillaridagi 
Gʻarb 
sotsial 
antropologiyasiga toʻgʻri keladi. Zamonaviy ilmiy-texnik taraqqiyot davrida 
fanlarning va ilmiy bilimlarning integratsiyalashuvi bir fanning ikkinchisiga, 
yoki bir nazariya‘ning ikkinchisiga qoʻsxilib ketishini emas, balki ularning 
sintezini va organik birligini ifodalaydi. Tushunchalar aloqasining yangi 
tizimida integratsiyalashgan fanlar transformatsiyalashadi»
1
. Dastlab bu kabi 
metod oʻtgan asrning oʻrtalarida aniq fanlar doirasiga kirib kelgan va bu 
sohada katta kashfiyotlarga sabab boʻlgan edi. Oʻtgan asrning oxirgi oʻn 
yilligida Gʻarb ijtimoiy fanlarida bu metodning ommaviylashib ketishi 
etakchi yoʻnalish hisoblangan sotsial antropologiya‘ning oʻz tarkibida 
takomillashib ketishiga hattoki uning doirasida aniq fanlar tajribalari ham 
qoʻllanishiga olib keldi. Cotsial antropologiya fani uchta asosiy yoʻnalish: 
antropologiya, lingvistik antropologiya, etnologiya yoki sotsial-madaniy 
antropologiyaga boʻlinsa
1
, uning tarkibidagi mental sogʻliq va madaniy 
taraqqiyot darajasini oʻrganuvchi fan etnologiya oʻz ichidan turli 
yoʻnalishlarga differensiallashdi: «Jumladan, Gʻarbiy Evropa etnologiyasida 
iqtisodiy (xoʻjalik) etnologiya, ijtimoiy etnologiya, huquqiy etnologiya, 
siyosiy etnologiya, diniy etnologiya yoʻnalishlari shakllandi va istiqbolli 
rivojlanib bormoqda»
2
. 
Ijtimoiy falsafa, sotsialantropologiya, tarix fanida bugungi kunda keng 
qoʻllanilayotgan metod