O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti

 
1.2. Budjet tashkilotlari moliyasini tashkil etish va boshqarishning tashkiliy-
huquqiy asoslari 
Davlat moliyasini isloh qilish loyihasi doirasida O’zbekiston Respublikasi 
Hukumati o’z oldiga tarkibiy va institutsional o’zgarishlarni amalga oshirish 
bo’yicha keng ko’lamli vazifalarni qo’ymoqda. Bu bir tomondan sezilarli 
miqdorda moliyaviy resurslarni talab qilsa, ikkinchi tomondan ushbu resurslarni 
taqsimlash va ulardan foydalanishning samarali tizimining joriy etilishini nazarda 
tutadi. “Davlat moliya tizimini isloh qilish sohasida O’zbekiston Respublikasi 
Hukumatiga BMT Taraqqiyot Dasturi 2007 yildan buyon ko’maklashib kelmoqda. 
Jumladan, ushbu loyiha doirasida budjet qonunchiligini hamda davlat budjetini 

---

14
rejalashtirish va ijro etish metodologiyasini mukammallashtirish, buxgalteriya 
hisobi va auditorlik faoliyati hamda soliq ma’murchiligini takomillashtirish, 
sug’urta bozorini isloh qilish va rivojlantirish, shuningdek Moliya vazirligi 
xodimlarining salohiyatini oshirishga qaratilgan tashabbuslar samarali amalga 
oshirildi”
7
.
Budjet tashkilotlari moliyasini tashkil etishning tashkiliy-huquqiy asoslari 
haqida so’z borar ekan, bugungi kunda muvaffaqiyatli amalga oshirilib 
kelinayotgan Davlat moliyasini boshqarish tizimini isloh qilish loyihasi doirasida 
budjet tashkilotlari moliyasi, ular xarajatlarini normativ rejalashtirish, g’aznachilik 
orqali xarajatlar to’lovini amalga oshirish tartiblariga bevosita taalluqli me’yoriy-
huquqiy hujjatlar ham takomillashib bormoqda. 
Budjet tashkilotlari moliyasini tashkil etish, ular xarajatlarini rejalashtirish 
va moliyalashtirish, buxgalteriya hisobii yuritish, davlat xaridlarida ishtirok etish, 
ular xarajatlarini g’aznachilik orqali ijro etishning qonuniy-huquqiy va me’yoriy 
asoslarini tashkil qiluvchi hujjatlar qatorida quyidagilarni keltirib o’tish mumkin: 

O’zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksi;

1999 yil 3 sentyabrdagi 414-son “Budjet tashkilotlarini mablag’ bilan 
ta’minlash tartibini takomillashtirish to’g’risida”gi Qarori; 

O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2009 yil 16 sentyabrda 2007-
raqam bilan ro’yxatga olingan “Davlat budjetining g’azna ijrosi Qoidalari”;

O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2014 yil 15 dekabrda 2634-
raqam bilan ro’yxatga olingan “Budjet tashkilotlari va budjet mablag’lari 
oluvchilarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va 
ro’yxatdan o’tkazish tartibi to’g’risidagi nizom”; 

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 26 martdagi 
69-son qarori bilan tasdiqlangan O’zbekiston respublika tovar-xom ashyo 
birjasining maxsus axborot portali orqali elektron savdo yo’li bilan tadbirkorlik 
sub’ektlaridan eng zarur tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning davlat xaridini tashkil etish 
tartibi to’g’risidagi Nizom va boshqalar. 
7
“O’zbekistonda budjet tizimi islohoti”. 
http://www.publicfinance.uz
 

---

15
Yuqoridagi ro’yxatda keltirilgan 2634-raqamli Nizom bilan oxirgi besh yil 
ichida budjet amaliyotida qo’llanib kelingan bir nechta normativ hujjatlar, xususan, 
O’zbekiston Respublikasi moliya vazirining 2010 yil 29 oktyabrdagi 92-son 
“O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetida turuvchi tashkilotlarning xarajatlar 
smetasi va shtatlar jadvalini tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash va ro’yxatdan 
o’tkazish tartibi to’g’risidagi nizom (ro’yxat raqami 2157, 2010 yil 19 noyabr), 
O’zbekiston Respublikasi moliya vazirining 2013 yil 24 iyundagi 63-son 
“O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetida turuvchi tashkilotlarning xarajatlar 
smetasi va shtatlar jadvalini tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash va ro’yxatdan 
o’tkazish tartibi to’g’risidagi nizomga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish 
haqida”gi buyrug’i (ro’yxat raqami 2157-1, 2013 yil 29 iyul) kabilar o’z kuchini 
yo’qotdi. 
Budjet tashkilotlari bo‘ysunuviga ko‘ra respublika budjeti va mahalliy 
(viloyat, tuman, shahar) budjetlardan mablag‘ bilan ta’minlanadilar, ularning joriy 
faoliyati budjet tashkilotlarini mablag‘ bilan ta’minlashning o‘rnatilgan tartibiga 
asosan moliyalashtiriladi, bunda yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan tashkilotlar 
mustaqil ravishda o‘z moliyaviy rejalarini xarajatlar smetasi shaklida qonunchilik 
bilan belgilangan tartibda ishlab chiqadilar. 
 
Xarajatlar smetasi – budjet tashkilotining unga ajratilgan budjet 
mablag‘larining hajmi, maqsadli yo‘nalishi va yil choraklari (har bir chorakning 
oylari) bo‘yicha taqsimlanishini belgilab beruvchi asosiy moliyaviy hujjati. 
Oxirgi bir necha yil davomida budjet tashkilotlari xarajatlarini smeta asosida 
rejalashtirish O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2010 yil 29 oktyabrdagi 
92-son buyrug‘i bilan tasdiqlanib, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 
2010 yil 19 noyabrda 2157-son bilan ro‘yxatga olingan “O‘zbekiston Respublikasi 
Davlat budjetida turuvchi tashkilotlarning xarajatlar smetasi va shtatlar jadvalini 
tuzish, ko‘rib chiqish, tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida 
Nizom”
8
bilan tartibga solinib kelingan. Lekin budjet tizimidagi islohotlar 
natijasida budjet qonunchiligining takomillashuvi, 2013 yil 26 dekabrda 
8
“O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami”, 2010 yil, 47-son, 440-modda. 

---

16
O‘zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksining qabul qilinishi natijasida yuqoridagi 
nizom orniga yangi me’yoriy hujjat - O‘zbekiston Respublikasi moliya vazirining 
2014 yil 14 noyabrdagi 74-son buyrug‘i bilan tasdiqlanib, Adliya vazirligida 2014 
yil 15 dekabrda 2634-raqam bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan “Budjet tashkilotlari va 
budjet mablag‘lari oluvchilarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarini tuzish, 
tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi Nizom”
9
kuchga kirdi. 
Ushbu Nizomga muvofiq, budjet tashkilotlarida smetalarning quyidagi turlari 
amalda qo‘llaniladi (3-rasm):