O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

16.1.-jadval
Qo‘shsuperfosfat sifati 16306-80 DS bo‘yicha aniqlanadi

Ko‘rsatgichlar	Marka A	Marka V
		1-nav	2-nav
Og‘irlik ulushi, % P2O5unum	49±1	46±1	43±1
P2O5erkin ko‘p emas	2,5	4,5	5,0
H2O ko‘p emas	3	4	4
Donadorlik tarkibi, %: O‘lchami 1 mm dan kichik ko‘p emas	4	4	4
O‘lchami 2 mm dan 4 mm gacha, kam emas	86	85	85
O‘lchami 6 mm dan katta	bo‘lmaydi
Donalarni statik mustaxkamligi, mPa kam emas	1,8	1,8	1,5
Donalarni ishqalanish mustaxkamligi, % kam emas	97	97	97
Sochiluvchanligi, %	100	100	100

Qo‘shsuperfosfatni barcha tuproqlarda yuqori samaradorligi va universalligi kelajakda uni ishlab chiqarishni kengaytirish zarur ekanligini ko‘rsatadi.

Fosforit va EFK tarkibidagi qo‘shimchalarni xisobga olganda fosfor kislotani stexiometrik me’yori (1) reaksiya asosida quyidagi tenglama asosida hisoblanadi.

Bu erda 2,33 kislotadagi P₂O₅ ni fosfatdagi har bir birlik P₂O₅ ga to‘g‘ri keladigan stexiometrik miqdori; P₂O₅ FK P₂O_5erkin - P₂O₅ ni mos holda fosfat xom ashyosidan va fosfor kislotadagi og‘irlik ulushi.
Xom ashyolar tarkibidagi qo‘shimchalarni xisobga olganda stexiometrik miqdor quyidagicha topiladi:

Bu erda: [H⁺] – H₃PO₄ dagi vodorod ionlarini og‘irlik ulushi, 1; a, v, s, d, e – CaO, MgO, Fe₂O₃, Al₂O₃, P₂O₅ larni mos holda fosforit tarkibidagi og‘irlik ulushlari;

50,1; 40,3; 159,7; 102; 142 – mos holda 1 mol CaO, MgO, Fe₂O₃, Al₂O₃, va P₂O₅ larni og‘irligi.


Nazorat savollari:

1. 
   Qoratog‘ fosforitlaridan ekstraksiyalash jarayonini tushuntiring.
   
2. 
   Qo‘shsuperfosfatni gigroskopikligi uning qanday xususiyatiga bog‘liq.
   
3. 
   Superfosfat ishlab chiqarishning kamerali usulini tushuntiring.
   
4. 
   absorbsion minorada boradigan jarayonni tushuntiring.
   

Adabiyotlar

5. 
   Mirzakulov X. Ch., Shamsiddinov I.T., To’raev Z. Murakkab o’g’itlar ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblar. Oquv qo’llanma. Toshkent. “Tafakkur Bostoni”. 2013. 216 b.
   
6. 
   Ибрагимов Г. И. Эркаев А.У. Якубов Р. Я. Туробжонов С. М. Калий хлорид технологияси. Ўқув қўлланма. Тошкент. 2010. 210 б.
   
7. 
   Gafurov Q., Shamsiddinov I.T. Mineral o’g’itlar ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblar. Darslik. Toshkent. “Fan vatexnologiya”. 2010. 360 b.
   
8. 
   Raymond Chang, Jonn W.Thoman, JR, Physical Chemistry for the chemical sciences, 2014, Universiry Science Books.