33.3. Gipsdan ammoniy sulfat olish.
Sulfat kislota sarflamasdan, tabiiy gips yoki ekstraksion fosfat kislotasi ishlab chiqarish chiqindisi - fosfogipsdan ammoniy sulfat olish ham mumkin. Gipsni ammoniy sulfatga konversiyasi 50-55°S xaroratda 32-33% li ammoniy karbonat eritmasi bilan suyuqlik usuli deb ataladigan quyidagi reaksiya yordamida amalga oshirilishi mumkin:
CaCO4 + (NH4)2CO3 = (NH4)2CO4 + CaCO3
Bu reaksiya kalsiy karbonatning eruvchanligi kalsiy sulfatning eruvchanligidan kamligi xisobiga amalga oshadi.
760 kg CaCO3 cho‘kmasi ajratilgandan so‘ng (NH4)2C04 xisobiga 40% li ammoniy sulfat eritmasini bug‘latish va kristallantirish orqali qattiq mahsulotga aylantiriladi.
1 tonna ammoniy sulfat olish uchun: 1,13 t gips, 0,74 ammoniy karbonat. 1,4 t bug‘, 225 m3 suv, 65 kvt/soat elektroenergiya, 71,5 kg shartli yoqilgg‘i sarf bo‘ladi.
Gipsdan ammoniy sulfat olishni ammoniy karbonat o‘rniga ammiak va karbonat angidrid gazlaridan foydalanish orqali ham amalga oshirilishi mumkin (gazli usul):
SaSO4 + (NN4)2SOz = (NN4)2SO4 + SaSO3
Lekin bu usulda hosil bo‘ladigan CaCO3 kristallari mayda, igNaClmon bo‘lib, uni filtrlashda kiyinchiliklar kelib chiqadi. SHuning uchun konversiya jarayonini uzoq vaqt o‘tkazish talab etiladi. Bundan tashqari reaksiya issiqligini yo‘qotish maqsadida reaktor ichiga sovutgich o‘rnatish va yutilmagan gazni sulfat kislotasi eritmasidan o‘tkazish talab qilinadi.
33.4. Kaprolaktam chiqindisidan ammoniy sulfat olish.
Poliamid — kapron tayyorlash uchun ishlab chiqariladigan kaprolaktam olishdagi tugallanuvchi bosqich benzol va fenoldan olinadigan oraliq, mahsulot — siklogeksanon gidrooksidaminosulfat — (2NN2ON)*N2SO4 bilan oksimirlashdan iborat. Gidroksiaminosulfatning ortiqcha miqdori ammiak ta’sirida parchalanadi:
(2 NN2ON)*N2SO4 + 2NN3 = 2NN2ON + (NN4)2SO4
hosil bo‘lgan siklogeksanoksim suvli eritmadan ajratib olinib, konsentrlangan sulfat kislota (oleum) da ishlov beriladi. Natijada kaprolaktamga izomerlanadi:
CH2 - CH2 - C= N - OH CH2 – CH2 - CO
NH
CH2 - CH2 - CH2 CH2 – CH2 – CH2
Siklogeksanoksim kaprolaktam
Izomerlanish jarayoni tugagach, sulfat kislotani ammiak bilan neytrallanadi. Laktam moyi va sulfatli aralashma ajratiladi. Oksimirlash va neytrallash natijasida 25-43% (NH4)2SO4 va 1-3% NH4NO3 0,1-0,5% organik moddalar eritmasi olinadi. Bu eritmalar esa ishlab chiqarish chiqindisi hisoblanadi. Uni bug‘latish va kristallantirish orqali ammoniy sulfat olinadi. Toza kristall holatidagi mahsulot (organik moddalar qo‘shilmalari rangisiz) to‘yinmagan holda sekin kristallantirish orqali olinadi. 34% li bunday eritmadan 1 t (NH4)2SO4 olish uchun: 2,3-2,5 MDj bug‘, 24-30 kvt/soat elektroenergiya va 56 m3 suv sarflanadi.
Tayanch suzlar:
Donalashtirish minorasi, nordon texnologik rejim, saturator, saturatsiya jarayoni, ammiak suvi, kristallanish nuktasi, o‘ta tuyingan eritmalar, suspenziya, suspenziyali o‘g‘it, ammiakatlar, parsial bosim, izomerlanish jarayoni, neytrallash, laktam moyi, sulfatli aralashma.
Do'stlaringiz bilan baham: |