O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

28.5-rasm. Ammoniy ortofosfatlari ishlab chiqarish uchun qurilma sxemasi:
1-birinchi bosqich saturatori; 2-quyultirgich; 3,9-sentrifuga; 4-issiq suv uchun bak; 5-birinchi bosqich cho‘kmasi uchun barabanli quritgich; 6-ammoniy fosfat eritmasining yig‘gichi; 7-ikkinchi bosqich bug‘latish tizimi; 8-mono- yoki diammoniyfosfat uchun kristallizator; 10-ikkinchi bosqich saturatori; 11- kristallanish siklidan qolgan eritma yig‘gichi; 12-mono- yoki diammoniyfosfat uchun quritgich.

Diammoniyfosfat olish uchun bug‘latilgan monoammoniyfosfat eritmasi ikkinchi bosqichda pH8 gacha qo‘shimcha ammiak bilan to‘yintiriladi. Ammiak yo‘qotilishining oldini olish uchun to‘yintirish 80^OC dan past haroratda o‘tkaziladi. So‘ngra diammoniyfosfat eritmasi kristallantirishga yuboriladi, sentrifugalanadi va ajratilgan diammoniyfosfat quritiladi. Diammoniyfosfatdan ammiakni yo‘qotilishini va monoammoniyfosfatga aylanishini oldini olish uchun uni 60^OC da quritiladi. Monoammoniyfosfatning quritilishi esa 100-110^OC gacha o‘tkazilishi mumkin. Sxemasi 3.5-rasmda tasvirlangan qurilmada termik fosfat kislotadan ham, ekstraksion fosfat kislotadan ham mono- yoki diammoniyfosfat ishlab chiqarilishi mumkin.

Tayanch so‘zlar:
Diammoniyfosfat, monoammoniyfosfat, sentrifuga, vacuum, bug‘latish, neytrallash, fosfat kislota, korroziya, ammoniy gidrofosfat, ammoniy fosfat, triammoniyfosfat, barqaror, quyultirgich, bak, barabanli quritgich, yig‘gich.
Nazorat savollari va topshiriqlar

1. 
   Ammoniy fosfatlarning formulalarini yozing
   
2. 
   Ammoniy fosfatlarning xossalarini aytib o’ting
   
3. 
   25^OC dagi NH₄H₂PO₄ – (NH₄)₂HPO₄ – H₂O sistemasida eruvchanlik diagrammasini tushuntiring
   
4. 
   Ammoniy fosfatlari qaysy sohalarda keng qo‘llaniladi
   
5. 
   Ammoniy fosfatlarning fizik- kimyoviy xususiyatlarini ayting
   
6. 
   Monoammoniyfosfat haqida ma’lumot bering
   
7. 
   Diammoniyfosfat haqida ma’lumot bering
   
8. 
   Ammoniy ortofosfatlari ishlab chiqarish uchun qurilma sxemasini bayon eting