O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Immunogenez — antitelo hosil bo‘lishi antigenlarning dozasi, qisqaligi va yuborish usuliga bog‘liq. Antigenlarga nisbatan birlamchi immun javobning ikki bosqichi farq qiladi: induktiv — antigen organizmga tushganidan to antitelo hujayralari hosil bo‘lgunicha bo‘lgan davrni (20 soatgacha) va produktiv — antigen yuborilgandan keyingi kunning oxiri va qon zardobida antitelo hosil bo‘lishi davrini o‘z ichiga oladi. Antitelo miqdori sekin-asta ortib boradi (4 kun), 7—10-kunlari maksimal darajaga yetadi va birinchi oyning oxiriga borib kamayadi.

Ikkilamchi immun javob antigen qayta yuborilganda hosil bo‘ladi.

Bunda induktiv bosqich qisqa — antitelo tez va shiddat bilan ishlab chiqariladi.

637

24. 
    Mavzu: Pnevmokokklar
    

• 
  Reja
  
• 
  1. Morfologiyasi
  
• 
  2. Kulturali xossasi
  
• 
  3. Fermentativ xossasi
  
• 
  4. Antigenligi va tasnifi
  

• 
  Pnevmokokklami birinchi bo^c lib R. Kox (1871) aniqlagan.
  
• 
  Morfologiyasi. Pnevmokokklar — tomonlari bir-biriga qaraganda diplokokklardir, qarama-qarshi tomonlari cho‘zilgan va sham alan- gasini eslatadi. 0,75—0,5 x
  

0. 
   5—1 mkm kattalikda, juft-juft bo‘lib joylashgan. Suyuq oziqa muhitidan tayyorlangan surtma preparatda ular streptokokklarga o‘xshash qisqa zanjirsimon bo‘lib joylashgan. Ular harakatsiz, spora hosil qilmaydi, organizmda ikkala kokkni o‘rab turuvchi kapsula hosil qiladi. Kapsulasida haroratga chidamli antifagin moddasini (pnevmokokklami fagotsitozdan va antitelo ta’siridan himoya qilib turadigan) saqlaydi. Sun’iy oziqa muhitida o‘sgan pnevmokokklar o^£z kapsulasini yo^£qotadi. Pnevmokokklar Gram- musbat bo^clib bo'yaladi. Eski kulturasida Grammanfiy bo‘lib bo^£yalgan pnevmokokklar ham aniqlanadi.
   

638

• 
  Kulturali xossasi. Pnevmokokklar fakultativ anaerobdir. 36—37°C haroratda va pH 7,2—7,4 bo^clgan muhitda o‘sadi. Oziqa muhitiga talabchan; qon yoki zardob qo^£shilgan oziqa muhitida yaxshi o‘sadi, chunki ular ko^£pgina aminokislotalarni sintezlamaydi. Zardobli agarda shudring tomchisiga o^cxshash mayda, nozik, tiniq koloniyalarni hosil qilib o^csadi. Qonli agarda namli yashil-kulrang koloniya atrofida yashil- lanuvchi gemoliz zonasini hosil qilib o‘sadi. Bu gemoglobinning metgemoglobinga aylanganligidan dalolat beradi. Pnevmokokklar zar-dobli va 0,2 % glukozali sho‘rvada yaxshi o'sadi. Suyuq oziqa muhitida bir tekisda loyqalanadi va probirka tubida cho^£kma hosil qilib o‘sadi.
  

• 
  Fermentativ xossasi. Pnevmokokklar yaxshi namoyon bo‘ladi- gan saxarolitik xossasiga ega. Ular laktoza, glukoza, saxaroza, maltoza, inulinni kislotagacha parchalaydi. Mannitni parchalamaydi. Proteolitik xossasiga ko‘ra kam faol, sutni ivitadi, jelatinani parchalamaydi, indol hosil qilmaydi. Pnevmokokklar o't suyuqligida eriydi. Inulinni parchalashi va o‘t suyuqligida ulami erishi diagnostikada katta ahamiyatga ega.
  
• 
  Pnevmokokklar gioluronidaza, fibrinolizin va boshqa patogen omillarni ishlab chiqaradi.
  

639

• 
  Toksigenligi. Pnevmokokklar endotoksid, gemolizin, leykotsi- dinlami hosil qiladi. Pnevmokokklaming virulentligi o'z kapsulasida antifaginni saqlashigabog'liq.
  
• 
  Antigenligi va tasnifi. Pnevmokokklaming tanasida ikki xil anti-gen bor; hujayra bilan bog'langan oqsilli antigen pnevmokokklaming hamma turlari uchun umumiy antigen hisoblanadi. Ikkinchisi esa mikroblaming kapsulasida joylashgan polisaxarid antigen bo'lib, har bir tur uchun spetsifikdir. Antigenlaming tuzilishiga qarab, 84 ta serovarga bo'linadi. I, II, III serovarlari odam uchun patogen hisoblanib, kasallik keltirib chiqaradi.
  

•