O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Oqsim (уashur) kasalining virusi. Oqsim о ’tkir zoonoz kasallik bo'lib, asosan yirik qoramollarda, qo’y, echki, cho ’chqalarda, yowoyi hayvonlardan juft tuyoqli hayvonlarda uchraydi va ulardan odamga о ’tadi.



662

Tuberkulyoz.
Tuberkulyoz (sil) surunkali yuqumli kasallikdir. Uning
qo’zg’atuvchisini 1882 yili Robert Kox topgan va unga
mib'obakterium tuberkulezis deb nom bergan. Sil bilan
odam, sut emizuvchi hayvonlar va parrandalar kasallanib,
organ va to ’qimalarda maxsus tugunchalar — tuberkulalar
hosil bo ’lishi bilan ifodalanadi.
Morfologiyasi va biologik
xususiyatlari.
Tuberkulyoz tayoqchasining bo ’yi - - . —-
о ’rtacha 0,8 — 5,5 mkm, eni 0,2-0,6 i
mkm bo’lib, shakli har xil jt ^ I \ J
(polimorfizm). Kalta va uzun, Г — 'U \ 1
ingichka va yo’g’on, to’g’ri va A /
qayrilgan, sidirg ’a va donador ) / \ \
tayoqchalar shaklida uchraydi. /



663

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Buriev S. «Mikrobiologiya va virusologiya asoslari» fanidan ma'ruza matnlari. Buxoro, 2000 y.
   
2. 
   Vakil M.M., Jarikova G.G., Xoshimov X. Mikrobiologiya va biotexnologiya asoslari. Toshkent, 1999 y.
   
3. 
   Gariev B.G. Mikrobiologiya. Toshkent, «Mehnat» nashriyoti, 1990 y.
   
4. 
   Kabulova F.D., Keldiyarov X.A. Mikrobiologiya i virusologiya. Samarkand, 2001 y.
   
5. 
   Mustaqimov G.D. O’simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. Toshkent, «O’qituvchi» nashriyoti, 1995 y. J/y
   

664

Mikrobiologiya laboratoriya xonasida

1. 
   Reaktivlardan foydalanish va ishlash qoidalari.
   
2. 
   Laboratoriyada ishlaganda rioya qilinadigan ehtiyot choralari.
   
3. 
   Laboratoriyada birinchi yordam ko‘rsatish choralari.
   

Eritmalar va quruq reaktivlar jips berkitilgan
shisha tiqinchi (shliflangan), rezena yoki
yog‘och probka bilan berkitilgan shisha
idishlarda saqlanishi kerak. Reaktiv solingan har
bir idishga reaktivning nomi, sifati (markasi) va
konsentratsiyasi (eritmalar uchun) yozilgan
iketka yopis

665

Reaktivlardan foydalanlganda quyidagi qoidalarga rioya kilish kerak.

Bajariiadigaa tajriba uchun rsakij'/daii жалела 1 inli "
ay til глауал b£/k& ulardan mumkin cjaday kzimm\ oling.

--^v——=>-

Ishlatilmay ortib qolgan reaktivni shu reaktiv olingan id solmang, laborant ko‘rsatgan boshqa idishga solib qo‘yish kerak.

3. 
   Tajriba o‘tkazish reaktivdan kerakli miqdorda olingandan keyin berkitib, o‘z joyiga qo‘yish kerak.
   
4. 
   Quruq reaktivlarni chinni yoki metall qoshiqchalarda yoxud shpatellar bilan oling. Ular har doim toza va quruq bo‘lishi kerak.
   
5. 
   Suyuq, reaktivni pipetka bilan olsangiz, pipetkani yuvmasdan unda yana boshqa idishdan reaktiv olmang. Umumiy foydalanish uchun qo‘yilgan reaktivlarni har kim o‘zi ishlatayotgan shpatel yoki pipetka bilan olishi yaramaydi.
   

mumiy foydalanish uchun qo‘yilgan asbob va reaktivlarni i‘z ish joyingizga olib ketmang, jiksincha ularning o‘z j o‘zgartirmang, chunki u boshqalar uchun ham kerak bo'ladi.

Laboratoriyada ishlaganda rioya

laboratoriyasida ishlashning xavfsizlik lexnikasi
^qoidalari bilan tanishib chiqishlari zamr va
laboratoriyadagi texnika xavfsizligi jurnalida bu narsa qayd
qilinishi lozim.

• 
  Har bir talaba, pala-partish ishlash, e’tiborsizlik, asboblarni,
  moddalarning xossalari va xavfsizlik texnikasi qoidalarini
  yaxshi bilmaslik baxtsiz hodisalarga sabab boMishi mumkinligini
  chuqur anglab olishlari lozim.
  
• 
  Har bir ishni bajarishdan oldin, ishni bajarilish tartibi bilan
  

axshilab tanishib olish va o^bqutuvchidan ayrim ishni
ajarishning xavfsizlik texnikasiga oid maslahatlar olishi

666

Laboratoriyada ishlayotganda quyidagi ehtiyot choralariga rioya

• 
  —'IT’
  

1. 
   Ziihiirli vn с]с/1аш;а JuidJi rrioddyJar Ыкш cjiiinadigan iajribalarriing
   

hiimmiizml mu'rili iihksMi i

2. 
   Ajralib chiqayotgan gazni idishga yaqin er
   

Gazni hidlash zarur bo‘lsa, ehtiyot bo‘lib, havoni qo‘lingiz bilan
idish og‘zidan o‘zingiz tomon yelpib ma’lum masofada hidlang.

2. 
   Konsentrlangan kislotalarni, ayniqsa sulfat kislotani suv bilan
   suyultirishda suvni kislotaga qo‘ymay, kislotani suvga jildiratib
   aralashtirib turib qo‘yish kerak.
   
3. 
   Reaktivlarni quyishda ularni o‘zingizga yoki kiyimingizga
   sachramasligi uchun hech vaqt idishning tepaga engashtirmang.
   
4. 
   Suyuqlikni qizdirayotganda probirka og’zini o‘zingizdan va
   

1. 
   yaqin turgan kishilardan chetga qaratib tuting. i
   

2. 
   Suyuqlikni qizdirayotganda idish ustiga ergashib qaramang,"* chunki suyuqlik qaynaganda sachrashi mumkin.
   

2.