O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Virus antigenlarini aniqlash. Virus antigenlarini kasallangan xcf jayin hujayrasida immunofluoressensiya usulida aniqlash mumkin. Bunda viruslar bilan kasallangan xo jay in hujayrasiga maxsus immun luminessentlovchi zardob bilan ishlov beriladi. Luminissent mik-roskop ostida qaralganda hujayraning viruslar to‘plangan qismida yorug‘lik ajralayotgani kuzatiladi. Viruslar turini esa ishlov berilgan zardobga qarab aniqlanadi.

Viruslarni hujayra bilan o'zaro ta’siri.

• 
  Bu jarayon bir necha davrda kechadi.
  

• 
  I davr. Virus va hujayra retseptorlari hisobiga adsorbsiya jarayoni boshlanadi. Murakkab virionlarda retseptorlar qobiq yuzasida tikanga o^£xshab (gripp virusi), oddiy virionlarda esa kapsid yuzasida joylashgan bo‘ladi.
  

• 
  Ildavr. Virusni xo‘jayin hujayrasiga kirishi. Bu turli viruslarda turlicha o^£tadi. Masalan, ayrim faglar o‘zlarining o‘simtalari bilan hujayra qobig‘ini zararlaydi va nuklein kislotasini hujayra ichiga kiritib yuboradi. Boshqa viruslar xo‘jayin hujayrasiga vakuola yordamida tortilish yo^£li bilan kiradi, ya’ni virus kirayotgan joyning hujayra qobig‘ida chuqurcha hosil bo‘ladi. So^£ngra chuqurchaning chetlari birikadi va virus hujayra ichida qoladi. Bunday tortilish yo'lini viropeksis deyiladi.
  

646

• 
  III davr. «Virusni yechintirish» (dezintegratsiya). Nuklein kislotasi o‘zini himoya qilib turuvchi oqsil qavatidan (qobiq va kapsid) qutuladi. Yechinish jarayoni adsorbsiya vaqtida yoki virus hujayra ichiga tushganda kechishi mumkin.
  
• 
  IVdavr. Bu davrda nuklein kislotalarining replikatsiyasi (nusxa ко‘chirish) va viruslar oqsilining sintezlanishi boshlanadi. Bu davrda xo‘jayin hujayrasining DNK yoki RNKsi ishtirok etadi.
  

• 
  Vdavr. Virionni to‘plash. Bu jarayon viruslarning nuklein kislotasi atrofida oqsil bo‘laklarini o‘zlaricha to‘planishi bilan o‘tadi. Oqsillar sintezi virus nuklein kislotasining sintezidan so‘ng bir necha soat yoki daqiqa oralig‘ida boshlanishi mumkin. Ayrim viruslarda o‘zlaricha to‘planish sitoplazmada, boshqalarida xo‘jayinning yadro hujayrasida yuzaga kelishi mumkin. Tashqi qobig‘i (peplos) doimo sitoplazmada hosil bo‘ladi.
  
• 
  VI davr. Xo‘jayin hujayrasidan virionlar uning qobig‘i orqali siqib chiqariladi yoki ular xo‘jayin hujayrasida hosil bo‘ladigan teshik orqali (bu holda xo‘jayin hujayrasi nobud bo‘ladi) chiqadi.
  

647