O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Viruslarning o‘lchamL Viruslar nanometrlarda o‘lchanadi. Ularning o‘lchami 15—20 dan 3 5 0—400 nm. gacha boradi.

Viruslaming katta-kichikligini o‘lchash usullari: 1) teshiklari ma’lum bo'lgan bakteriologik filtrlarda filtrlash usuli; 2) ultrasentrifogalash (yirik viruslar tez cho‘kadi); 3) elektron mikroskopda suratga olish usuli.

644

• 
  Viruslarning kimyoviy tarkibi. Viruslarda DNK va RNK tuzilishi va miqdori turlichadir. DNK ning molekular massasi 1—10⁶ dan 1,6—10⁸ gacha, RNK da 2—10⁶ dan 9,0—10⁶ gacha bo‘ladi.
  
• 
  Virionlarda oqsillar kam miqdorda bo‘lib, ular 16—20 ta amino- kislotadan tashkil topgan. Kapsid oqsilidan tashqari, nuklein kislotasi bilan bog‘lanuvchi ichki oqsil ham mavjud. Oqsillar viruslarning antigenlik xossasini namoyon qiladi. Shuningdek, polipeptid zanjiri zich joylashganligi sababli u viruslarni xo‘jay inning hujayra fermentlaridan himoyalab turadi.
  

• 
  Viruslarning fermentlari. Viruslar o‘zlarining metabolizmiga (modda almashinish) ega emas va shuning uchun ham modda almashinuvida ishtirok etadigan fermentlarga muhtojligi yo'q. Lekin ayrim viruslarda fermentlar borligi aniqlangan bo‘lib, ular viruslarning xo‘jayin hujayrasiga kirishida yordamlashadi. Masalan, A gripp virusidagi neraminidaza, hayvon hujayrasi qobig‘ida saqlanadigan neytramin kislotasini parchalash xossasiga ega. Faglarida hujayra qobig‘ini parchalovchi lizotsim, fosfataza va boshqa fermentlar aniqlangan.
  

645

•