O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Tashqi muhit omillarining mikroorganizmlar hayot faoliyatiga ta’siri.

• 
  Tashqi muhit sharoitlar qanchalik mos bo^clsa, mikroorganizmlar shunchalik tez ko^cpayadilar. Mikroorganizmlarni tashqi muhit bilan aloqasi, ularni butun rivojlanish davri da davom etadi va ko^cp qirrali xarakterga ega.
  

• 
  Harorat, oziqa moddalarining miqdori, bosim, pH va boshqa bir qator omillarni o^czgarishi natijasida mikroorganizmlarda moddalar almashinuvi buziladi, oqibatda ularni o^csishi va rivojlanishi sekinlashadi yoki butunlay to'xtaydi. Mikroorganizmlarning rivojlanishiga ta’sir etadigan barcha omillar uch guruhga bo‘linadi: fizikaviy, kimyoviy va biologik omillar.
  

540



" Kimyoviy omillarning mikroorganizmlarga ta’siri. Kimyoviy omillardan

• 
  muhitning pHi, kislorod va har xil kimyoviy moddalar; biologik omillardan esa mikroblarga qarshi moddalar, biostimulyatorlar diqqatga sazovordir.
  
• 
  Muhit reaksiyasi - mikroorganizmlar rivojlanishiga oziqa muhitini nordonligi yok ishqorliligi katta ta’sir ko‘rsatadi. Oziqa muhitining bunday xususiyati, muhit tarkibiga kirgan kimyoviy elementlarni suvli sharoitda elektrolitik dissotsiatsiyasi natijasida kelib chiqadi. Biologik jarayonlar bilan aloqador kimyoviy reaksiyalar, muhitdagi vodorod ionlari miqdoriga bog‘liq bo^£lib, bu ko^£rsatkich pH (pH- vodorod ionining HQ o^£nlamchi logarifmining manfiy ko‘rsatkichi) bilan belgilanadi. pH 1 dan 14 gacha belgilanib, 1 dan 6 gacha nordon, 7 neytral, 8 dan 14 gacha ishqoriy muhit deb hisoblanadi.
  

• 
  Kislorod. Mikroorganizmlaming kislorodga bo‘lgan muhtojligi ham xar xil bo‘ladi. Bu hodisani birinchilardan bo‘lib, fransuz olimi Lui Paster aniqlagan. Uning ta’kidlashicha, ba’zi bir mikroorganizmlar kislorodga doimiy ravishda muhtojlik sezsa, ba’zi-birlari butunlay kislorodsiz muhitda yashaydilar. 0‘sishi, rivojlanishi, ko‘payishi kislorodga bog‘liq bo‘lgan mikroorganizmlar aerob, kislorodsiz muhitda yashaydiganlari esa anaerob mikroorganizmlar deb ataladi. Ammo, ba’zi bir mikroorganizmlar rivojlanishi uchun kislorodni bor yoki yo‘qligi unchalik ta’sir ko‘rsatmaydi.
  

541