O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Gidrostatik bosim - hamma mikroorganizmlar ham gidrostatik bosimga bir xil chidamli emas. 100-140 MPa bosimga hamda chuqur vakuumga ham chidamli mikroorganizmlar ma’lum. Ammo ko‘pchilik mikroorganizmlar ham tabiiy ham laboratoriya sharoitlarida mi’tadil sharoitda, ya’ni oddiy atmosfera bosimida yashab, o‘sib, rivojlanadilar.

Harorat. Harorat - mikroorganizmlarni tashqi muhit haroratiga chidamliligida katta ahamiyatga ega. Chunki, harorat nafaqat, mikroorganizmlarni o‘sish tezligini, balki ulami yashash imkoniyatlarini ham belgilaydi.

• 
  Har bir mikroorganizm o'zining ma’lum o‘sish haroratiga ega. Mikroorganizmlar o‘sish va rivojlanishning haroratga bog‘liqligiga qarab, uch guruhga bo‘linadilar.
  

1. 
   psixrofillar;
   
2. 
   mezofillar;
   
3. 
   termofillar.
   

• 
  Psixrofil mikroorganizmlarni mi’tadil o^ish harorati 15-20°C, mezofillamiki 25-27°C, termofillarniki esa 50°C dan oshmaydi.
  

538

• 
  Yorug’lik. Yorug ‘lik - mikrorganizmlami rivojlanishiga quyosh yorug‘ligi va boshqa nurli energiya shakllari o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi. Quyosh yorug¹¹ ligi (to‘lqin uzunligi 300-1000 nm) faqat ma’lum bir guruh mikroorganizmlar uchungina ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu guruhga, xlorofill saqlovchi bakteriyalar kirib, ular yorug‘lik energiyasidan fotosintez uchun foydalanadilar. Barcha boshqa bakteriyalar qor ong ‘ uda yaxshi ri voj lanadilar.
  

Mikroorganizmlarga, ko‘rinmas, qisqa to‘lqinli ultra binafsha nurlar (to‘lqin uzunligi 10-300 nm) eng katta ta’sir ko‘rsatadilar.

• 
  Ulami ta’siri o‘ldiruvchi, yoki mutagenli, ya’ni irsiyatni o‘zgartiruvchi holatda bo‘lishi mumkin. Ionlashtiruvchi radiatsiya (to‘lqin uzunligi 10 nm dan kichik) ham ultra binafsha nurlari kabi yoki o‘ldiruvchi, yoki mutagen ta’sir etadi. Ammo, tabiatda yuqori meyorli ultra binafsha yoki ionlashtiruvchi radiatsiya nurlariga chidamli bakteriyalar ham ko'plab uchraydi. Ulardan ba’zilari atom reaktorlaridan ajratilganlar.
  

539

8 MAVZU. KIMYOVIY VA BIOLOGIK OMILLARNING

MIKROORGANIZMLARGA TA’SIRI

Reja:

1. 
   Tashqi muhit omillarining mikroorganizmlar hayot faoliyatiga ta’siri.
   
2. 
   Kimyoviy omillarning mikroorganizmlarga ta’siri
   
3. 
   Biologik omillarning mikroorganizmlarga ta’siri.
   

•