O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

Bakteriologik tekshirish. Kasal hayvonlardan qon gemokultura usulida tekshiriladi. Buning uchun qonni bakteremiya davrida (isitmasi ko‘tarilganda) va salmonellyoz yarimo‘tkir kechganda olgan ma‘qul. Bo‘yintutruq venasidan olingan 5-10 ml qon 5-6 probirka yoki 2-3 flakon GPB ga va 10-20% li o‘t suyuqligiga yoki yarimsuyuq agarga ekiladi. Keyin undan yuqorida ko‘rsatilgan zich oziq muhitlarga ekiladi. Endo muhitida salmonellalar esherxiyalardan farqli ravishda rangsiz koloniyalar hosil qiladi (laktozani parchalamaydi), vismusulfit agarda (S guruhidan tashqari) qorarangli koloniyalar o‘sadi. Salmonellalarga xos, laktoza va saharozani parchalamaydigan, indol hosil qilmaydigan kulturani tomchili agglyutinasiya reaksiyasida tekshiriladi.
Serologik usulda kasal hayvonlarga tashxis qo‘yish va tashuvchanlikni aniqlash uchun (yashirin davr) foydalaniladi. Bu maqsadda qon zardobi bilan agglyutinasiya reaksiyasi quyiladi ( tovuqdarda qon- tomchili agglyutinasiya reaksiyasi quyiladi).
Fluoressensiyalovchi antitelo usuli (ekspress diagnoz qo‘yish usuli). Patmaterialdan tayyorlangan surtmalar metil yoki etil spirtida fiksasiyalanadi va fluoressensiyalovchi salmonellyozli zardob bilan ishlov beriladi. Harakterli yorug‘lik beruvchi nurlanish ( yashil – sariq rangda) paydo bo‘ladi.
Fagotiplash. Diagnostik maqsadda ko‘proq guruhli va tipli faglar ishlatiladi. Ikkita probirkada suyuq oziq muhitga salmonellaning sutkalik kulturasi ekiladi, bittasiga 3-4 tomchi fag qo‘shiladi, ikkinchisi nazorat uchun qoldiriladi. 12 -24 soatdan keyin fagli probirkada bakteriyalar lizisga uchrab, suyuqlik tiniq bo‘ladi. Zich oziq muhitda bakteriyalar yuzaga bir tyokis ekiladi va bir tomchi fag tomdiriladi. Ikkinchi kuni fag tomchisi bo‘lgan joyda o‘sish bo‘lmaydi.
Biosinov zarur hollarda quyiladi. Buning uchun 18g massali oq sichqonlar terisi ostiga kultura suspenziyasi (50-100 mln mikrob tanachalari 1ml da) 0,2-0,3 ml yuboriladi. Ijobiy natijada 3-10 kunda sichqonlar o‘ladi.
Laboratoriyada tekshirish muddati 5-6 kun.
Buzoqlar salmonellyozi qo‘zg‘atuvchisi S.enteritidis va S.typhimurium. Odamlar uchun ham xavfli. Kasal hayvonlarning go‘shti yoki zararlangan sutni istyemol qilganda odamlarda og‘ir toksikoinfeksiyalarni chaqiradi.
Kasallik qo‘zg‘atuvchisining asosiy manbasi- kasal hayvonlar, reqonvalessentlar, klinik sog‘lom bakteriya tashuvchilar. Buzoqlarning yalpi kasallanishida yoz kunlarida bir necha soat turib qolgan sut muhim infeksiya manbai bo‘lishi mumkin. Chunki shu vaqt ichida sutga tezak bilan tushgan salmonellalar intesiv rivojlanib, hatto emlangan buzoqlarda ham kasallik chaqiradi. Buzoqlar sog‘ayganidan keyin mustahkam immunitet hosil qiladi va qayta kasallanmaydi. Diagnoz kliniko-epizootologik ma‘lumotlar (hayvon ning yoshi, kasallikning belgisi, xo‘jalikning nosog‘lomligi va h.k.), patologoanatomik yorish, shuningdek bakteriologik va serologik tekshirishlar natijasiga asoslanib quyiladi. Kasallikning oldini olish uchun o‘lik va tirik vaksinalar, giperimmun zardoblar ishlatiladi. Polivalentli buzoq va boshqa hayvonlar salmonellyoziga qarshi, bivalentli buzoqlar salmonellyozi va kolibakterio ziga qarshi giperimmun zardoblarni qo‘llash yaxshi samara beradi. Davolash uchun ta‘sir doirasi keng antibiotiklar, sulfanilamid va nitrofuran preparatlari bilan birga ishlatiladi.