O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

Bir hujayrali zamburug’lar. Ular yumaloq yoki ellips shakildagi alohida-alohida hujayralardir. Masalan: achitqi zamburug’lari.
Hujayrasi qobig’ining kimyoviy tarkibi bir xil emas. Po’st hech qachon sellyulozali bo’lmay, unga turli azotli moddalar aralashgan bo’ladi. Ularda bir nechta yadro bo’ladi. Ular kraxmal hosil qilmaydi, uning o’rniga boshqa uglevod glikogen hosil qiladi. Hujayrada ozuqa modda sifatida glikogen va yog’ tomchilari to’planadi.
Alohida tuzilmalar – mevatanalar ko’payish funksiyasini bajaradi. Parazit zamburug’larda – gaustoriya hosil bo’ladi.
Zamburug’lar tallofit o’simliklardir, chunki ular ham hech qachon suvo’tlari singari haqiqiy to’qima hosil qilmaydi va ularning tanasi qismlarga (bargga, poyaga, ildizga) bo’linmagan. Ularning ko’pchiligi mikroskopik mayda bo’lib, nonda mog’or, o’simlik barglarida zangsimon dog’lar va shunga o’xshash shakllarda ham ko’rinadi. Bir hujayrali zamburug’lar. Ular yumaloq yoki ellips shakildagi alohida-alohida hujayralardir. Masalan: achitqi zamburug’lari.
Hujayrasi qobig’ining kimyoviy tarkibi bir xil emas. Po’st hech qachon sellyulozali bo’lmay, unga turli azotli moddalar aralashgan bo’ladi. Ularda bir nechta yadro bo’ladi. Ular kraxmal hosil qilmaydi, uning o’rniga boshqa uglevod glikogen hosil qiladi. Hujayrada ozuqa modda sifatida glikogen va yog’ tomchilari to’planadi.
Alohida tuzilmalar – mevatanalar ko’payish funksiyasini bajaradi. Parazit zamburug’larda – gaustoriya hosil bo’ladi.
Zamburug’lar tallofit o’simliklardir, chunki ular ham hech qachon suvo’tlari singari haqiqiy to’qima hosil qilmaydi va ularning tanasi qismlarga (bargga, poyaga, ildizga) bo’linmagan. Ularning ko’pchiligi mikroskopik mayda bo’lib, nonda mog’or, o’simlik barglarida zangsimon dog’lar va shunga o’xshash shakllarda ham ko’rinadi.


6-LABORATORIYA MASHG’ULOTI
Achitqilarning morfologiyasini o’rganish
Kerakli jihozlar: mikroskop, kolbalar, egri shisha nay o’rnatilgan kauchuk tiqin, suvli idish, probirkalar, quruq achitqi, pivo achitqisi, suv hammomi, termometr, shakarning 10% li eritmasi, ishqorning 10% li eritmasi, buyum va qoplag’ich oynalar, yod eritmasi, hovoncha.
Nazariy tushuncha. Zamburug’lar vegetativ va reproduktiv (jinssiz va jinsiy) usullarda ko’payadi. Vegetativ ko’payishi mitseliy ipchalarining bo’linishi bilan amalga oshadi. Bu bo’lakchalar har xil yo’l bilan tarqalib, qulay sharoitga tushganda yangi mitseliysi hosil bo’ladi. Ba’zi bir zamburug’larda vegetativ ko’payishda kurtaklanib ko’payadi. Bunga achitqi zamburug’ini misol qilib keltirish mumkin. Achitqi zamburug’i bir hujayrali, haqiqiy mitseliysi bo’lmagan mikroskopik organizmdir. Hujayrasi bir yadroli, oval shaklda bo’ladi. Uning hujayrasi qobiq bilan o’ralgan sitoplazma, mag’iz va vakuoldan tashkil topgan. Achitqi zamburug’i xamir tarkibidagi kraxmal moddasi bilan oziqlanadi va uni parchalab, spirt bilan karbonat angidrid gaziga aylantiradi. Hosil bo’lgan gaz pufakchalari og’ir xamir massasini ko’tarib chiqadi, xamir oshadi. Natijada xamir g’ovak va yengil bo’lib qoladi. Kraxmal parchalanganda hosil bo’lgan spirt esa xamirga tam beradi. Achitqi zamburug’lar yaxshi sharoitda juda tez, kurtaklanib ko’payadi. Bunda zamburug’ hujayrasi ustida bo’rtma hosil bo’ladi va u o’sib kattalashadi, so’ngra ona hujayradan ajralib chiqib, mustaqil yashay boshlaydi.
Achitqi zamburug’larining ishtirokisiz non yopib, pivo tayyorlab bo’lmaydi. Respublikamizda non zavodlari, pivo zavodlari, novvoyxonalar va uy sharoitida non yopish ehtiyojini ta’minlash uchun zavodlarda achitqilar (turishlar) tayyorlanadi.
Achitqilar-achitqi zamburug’larining to’plamidir. Quritilib, taxtakachlangan achitqi zamburug’lari sovuqda ko’paymaydi, lekin uzoq vaqtgacha tirik turadi. Achitqini shakar eritmasiga solib, iliq joyga qo’yilsa, undagi zamburug’lar darrov jonlanib, haddan tashqari tez ko’paya boshlaydi. Achitqi zamburug’lari xalq xo’jaligida va turmushda keng qo’llaniladi.