O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

Lui Paster
(1822-1895)
Paster o‘zining bir qator ilmiy asarlarida bijg‘ish jarayoni oddiygina bir narsa emasligini, balki ayrim mikroorganizmlarni substratga ta'siri natijasida vujudga keladigan biologik jarayon ekanligini isbotlab berdi. Bu fenomenni u sut achishi, spirt hosil bo‘lishi va moy kislotali bijg‘ish jarayonlarida amaliy ko‘rsatib bera oldi. Paster birinchi bo‘lib, hamma mikroorganizmlar ham molekula holdagi kislorodga muhtoj bo‘lavermasligini aniqladi. Yog‘ kislota hosil qiluvchi bakteriyalarni o‘rganib, bularning hayoti uchun havoning zararli ekanligini ko‘rsatdi. Shundan keyin anaerob (havosiz sharoitda yashovchi) xususiyatga ega bo‘lgan mikroorganizmlar bor ekanligi ochildi.
Pasterning bunday xulosalari kuchli qarama-qarshiliklarga uchradi. Chunki bu davrda kislorodsiz hayot yo‘q degan fikr hukm surardi. Pasterning aytishicha, bijg‘ish-bu “kislorodsiz” hayot. Paster o‘zining ilmiy tadqiqotlari asosida bijg‘ish jarayonining nazariyasini ishlab chiqdi, foydali mikroorganizmlarni qanday qilib ko‘paytirish va zararlilari bilan kurashish yo‘llarini o‘rgandi.
Pasterning tadqiqotlari ko‘p asrdan beri tortishuvlarga sabab bo‘layotgan, hayotning o‘z-o‘zidan paydo bo‘lish nazariyasiga nuqta qo‘ydi. O‘zining ajoyib natijalari, takroriy amalga oshirsa bo‘ladigan yengil tajribalari orqali, ozuqa muhitida o‘sib turgan mikroor-ganizmlar o‘ldirilsa va keyin unga havo bergani bilan, o‘z-o‘zidan hayot paydo bo‘lmasligini isbotlab berdi.
Vabo kasalini o‘rganishda Pasterning xizmati juda katta. Pasterning ko‘p tavsiyalari, jumladan, zararli mikroorganizmlarni o‘ldirish uchun haroratni mahsulotning sifatiga ta'sir qilmaydigan darajada ko‘tarish usuli (keyinchalik pasterilizatsiya deb nomlangan) hozirgi vaqtda ham vinochilikda, sut mahsulotlari tayyorlashda va boshqa oziq-ovqat sanoatida keng qo‘llanilib kelinmoqda.
Lui Pasterni insoniyatning ko‘plab muhim muammolarini yechgan, hozirgi zamon mikrobiologiyasiga, shu bilan bir qatorda sanoat mikrobiologiyasiga asos solgan o‘ta mehnatsevar, buyuk olim deb atasak to‘g‘ri bo‘ladi.
Mikrobiologiya taraqqiyotida, mikrobiologik sanoat texnologiyasini yaratishda mikroorganizmlarni toza kulturasini ajratib olishning ahamiyati juda katta bo‘ldi. Bu muammoni yechishda nemis olimi R.Koxning (1843-1910) xizmati beqiyosdir.