O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

portlandsem ent.
3. T ez qotuvchan portlandsem ent.
4. Plastik va gidrofob portlandsem ent.
5. Tarkibida k o ‘pi bilan 50% C 3S va 5% C 3A bo'lgan sulfatga
chidam li portlandsem ent.
6 . 0 ‘rtacha ekzoterm iyali portlandsem ent.
7. O q va rangli portlandsem entlar.
134

---

III bob. Portlandsement texnologiyasi
7. 
Xomashyo materiallari va yoqilg‘i
Portlandsem ent klinkeri ishlab chiqarishda xom ashyo sifatida
tarkibida kalsiy karbonat k o‘p b o ig a n karbonat jinslar va tarkibida
krem niy oksid, alyum iniy oksid ham da ternir oksid b o ‘lgan gillar,
sh u n in g d ek , g il va kalsiy karbonatning tab iiy aralashm alari
(m ergellar) ishlatiladi. K eyingi yillarda portlandsem ent ishlab
chiqarishda g iln i butun lay ishlatm aslik yok i qism an ishlatish
m aqsadida, nordon va asosan d om na toshqollaridan, n efelin
chiqindilaridan foydalanilmoqda. Shuningdek, gips yoki angidritni
gil bilan aralashtirib, portlandsem ent, sulfosem ent va S 0 2 gazi
olishning kom pleks texnologiyasi ishlab chiqilgan. Bu texnologiya
sulfat kislota kam ishlab chiqariladigan m am lakatlarda y o lg a
qo'yilgan.
N e fe lin shlam i chiqindi sifatida alyum iniy oksid ishlab ch i-
qaruvchi sanoatda hosil b o la d i. U n in g tarkibida 25 —30% S i 0 2;
2 - 5 % A120 3; 3 - 5 % F e 20 3; 5 0 - 5 8 % CaO va 3 - 8 % boshqa
oksidlar, ch u n o n ch i, 1,5—3% ishqorlar bor. Tarkibida shuncha
CaO b o ig a n materialga 15—20% ohaktosh qo'shib, portland­
sem ent ishlab chiqarish uchun xom ashyo aralashmasini tayyorlash
m um kin.
N efelin shlam i ishlatish pechlar unum dorligini 20 —30% ga