O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

shlam dan qanday nisbatda olish kerakligi belgilanadi. Shlam
belgilangan nisbatda olingandan s o ‘ng ikkala basseyndagi shlam
nasos bilan u c h in c h i basseynga solinadi. Bu yerda yaxshilab
aralashtirilgach, uning titri ( C a C 0 3 m iqdori) aniqlanadi. Titri
y o ‘l q o ‘yilgan m iqdordan k o ‘pi bilan 0,1% farq qilgan shlam
kuydirish uchun kerakli va qulay hisoblanadi.
Kuydirish p ech i uzluksiz ishlashi uchun (xom ashyo keragicha
uzatilm ay qolgan hollarda ham ) shlam zaxirasi b o iis h i kerak.
Zavodlarda shlam saqlash u ch u n q o ‘llanilayotgan shlam -
basseynlar konstruksiyasi jihatidan vertikal yoki gorizontal tipda
b o ‘lishi m um kin. Vertikal tipdagi basseynlardan, odatda, shlam ni
t o ‘g ‘rilash uchun foydalaniladi. Ularning hajmi 4 00 — 1000 m 3
gacha yetadi. Bu basseynlarda aralashma pnevm atik yoki aralash
pnevm om exanik usulda aralashtirilishi m um kin.
Zaxira shlam ni saqlash uchun har birining sig‘imi 8000 m3
gacha b o ‘lgan gorizontal shlam-basseynlar quriladi. G orizontal
shlam -basseyn yum aloq tem ir-beton sig'im dan iborat. Ularning
diametri 25 m va undan ortiq b o‘lishi ham mumkin. Eng yangi
konstruksiyadagi bunday shlam-basseynlarda kranli aralashtirgichlar
bor. Kranli aralashtirgichlar pnevm om exanik aralashtirish prinsipi
b o ‘yicha ishlaydi.
Pnevm atik va m exanik usullardan bir vaqtning o ‘zida foyda-
lanish bir jinsli shlam tayyorlashga im kon beradi. Yangi qurilgan
zavodlarda, jum ladan, N a v o iy sem ent zavodida kukunlashtiril-
gan xom ash yo tarkibidagi C aO , S i 0 2, A120 3, F e20 3 oksidlari
avtom atik rentgenospektrom etr yordam ida aniqlanib, bu tarkib
har soatda tekshirib turiladi.
Tahlillarning natijalariga qarab hisoblash mashinalari x o m -