O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Impulslar datchigi fotoelektirik kodli diski

Diskni ikki yo‘lakchasida yorug‘likni o‘tkazuvchi tirqishlar qoldirilgan. Yorug‘lik esa va manbalarida VL 1 va VL 2 fotodiodlariga uzatiladi. Yorug‘lik fotodiodlari tushganda u ochiladi; tarqash yorug‘lik nuridan o‘tib ketganda fotodiot yopiladi. Elektr sxema yordamida fotodiod zanjiridagi signallar doimiy uzunlikdagi va doimiy amplitudali to‘g‘ri to‘rtburchak shaklidagi ketma- ket impulslarga aylantiriladi. Impulslar soni valning burilish burchagiga qarab aniqlanadi.
Val aylanish tezligini aniqlashning ikki usuli mavjud.
Birinchisi- aniq T vaqt uchun impulslari soni sanaladi. Bu impulslar soni ma’lum T vaqt ichidagi o‘rtacha tezlikni bildiradi. O‘lchash aniqligi ga teng bo‘ladi. Ya’ni T vaqt oralig‘ida tezlik qancha katta bo‘lsa aniqlik shuncha yuqori bo‘ladi. Xatolikni T vaqtni uzaytirish xisobiga kamaytirish
maqsadga muvofiq emas, chunki unda aniq tezlik va o‘rtacha tezlik o‘rtasidagi farq ko‘payib ketadi.
Tezlikni aniqlashning ikkinchi varianti o‘lchov intervallariga joylashtirilgan yuqori chastotali impulslar sonini aniqlab bu interval vaqtini o‘lchashga asoslangan. Bu usulda kichik tezliklarda yuqori aniqlik kamayib boradi.
Elektr yuritmalarni boshqarishning raqamli sxemalarida PDF rusumli tezlik va holat datchiklari asosiy o‘rinni egallaydi. Ular bir aylanishda 125 dan 2500 gacha impluslar berish qobiliyatiga ega.
Fotoimpulslar datchiklardan tashqari analogli va analog - raqamli aylanadigan transformatorlarga asoslangan holat va tezlik datchiklari ham alohida ahamiyatga ega. 9.5 - rasmda sinus – kosinuslar aylanadigan transformator (S.K.A.T.) sxemasi keltirilgan. SKAT statorida 2 ta chulg‘ami bo‘lgan induksion elektrik mashina bo‘lib uning qo‘zg‘atish chulg‘ami (QCH) va kampensatsiyalovchi chulg‘amlari (KCH) bor. Ratordagi chulg‘amlar ga siljitilgan.

4.