Datchik uchta qismdan iborat bo‘ladi. O‘lchash qurilmasi O’Q- bu maqsadda odatda o‘lchov shuntiga ishlatiladi; Potensial taqsimlagich PT; va chiquvchi kuchaytirgich CHK. Shuntdan olinadigan o‘lchanadigan tokka proporsional bo‘lgan kuchlanish Mmodulyator yordamida o‘zgaruvchanga o‘zgartiriladi va keyinchalik DMdemodulator yordamida o‘zgarmas tok ko‘rinishga o‘zgartiriladi. Modulyator va demodulyator orasida potensial ajratish qurulmasi o‘rnatilgan (transformator yoki optron sxema). Modulyator- demodulyator yuqori chastotali tokli impulslar generatori yordamida ulanadi. Xuddi shu usul bilan o‘zgarmas tok datchiklari ham quriladi.
Ba’zan tok datchiklari sifatida xoll datchiklari asosidagi qurulmalar ham ishlatiladi. Bunda o‘lchanadigan tok bilan xosil qilinadigan magnit maydon datchikka ta’sir qildiriladi.
Rostlagichlar.
Rostlanadigan elektr yuritmalarning elektr kuch kanali motor hamda motorni ta’minlovchi yarim o‘tkazgichli o‘zgartirgichdan tashkil topadi. Elektr dvigateli tomonidan erishilayotgan moment va tezlikni rostlash o‘zgartirilgan elektr energiyasining kuchlanishi, toki va chastotasi kabi parametrlarning o‘zgartirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 5- va 6- boblarda o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok elektr yuritmalarini rostlashning asosiy tizimlari ko‘rilgan edi. Bunday parametrlarni boshqarish uchun turg‘unlashgan va o‘tkinchi rejimlarda nazoratlanayotgan parametrlarni vazifalangan o‘zgarishini ta’minlovchi o‘zgartgich boshqaruv signallarini ishlab chiqaruvchi tok, tezlik va holat rostlagichlari zarur bo‘ladi.
Boshqaruv qurilmalari va rostlagichlarning texnink ijrosi yetarlicha xilma- xildir. Ikkita katta soxani ajratish mumkin: analogli rostlash qurulmalari va diskretli yoki raqamli qurilmalar. Shuningdek, raqamli - analogli rostlash tuzilmalari ham qo‘llaniladi.
Raqamli rostlash tizimlari mikroprotsessorli texnika ba’zalari asosida ishlatiladi. Mazkur bobda analogli rostlash tizimlari uchun rostlagichlar ko‘riladi.
Bunday rostlagichlar – rostlash shartlari bo‘yicha uzatish funksiyasini
bajaruvchi elektron kuchaytirgichlardir.
Bunda - rostlagichning analogli chiqish signali.
- rostlagichning analogli kirish signali.
(9.1)
Rostlagichning chiqish signalining vaqt bo‘yicha o‘zgarishini solash uzatish funksiyasiga mos ravishda yuz beradi. Rostlagichning o‘tish xarakteristikasi- bu Uchiq= f(t)bo‘lib, uning kirishidagi pog‘onali signal uzatilishi - 1 bo‘lgandagi holatni bildiradi.
Sanoatda unifikatsiyalangan analog ta’sirli rostlash blok tizimi ishlab chiqariladi. Ular integral mikrosxemalar asosida quriladi. (UBSR- AI). Bu tizim tarkibiga unifikatsiyalangan rostlagichlar kiradi UBSR tizimida va o‘lchamli analogli elektrik signal qabul qilingan.
Analogli rostlagichlarning asosini K 140 UD yoki K 533 UD seriyali
mikrosxemalar bazasida bajarilgan bajaruvchi kuchaytirgich tashkil qiladi.
Operatsion kuchaytirgich bu ochiq holatda yuqori kuchaytirish koeffitsientiga ega bo‘lgan o‘zgarmas tok kuchaytirgichidir. Operatsion kuchaytirgich kerakli uzatish funksiyasini bajarishi uchun aktiv- sig‘imlik qarshiliklardan tashkil topgan teskari aloqa bilan ta’minlangan. Uzatish koiffitsientlari teskari bog‘lanish qarshiligi nisbati bilan aniqlanadi.
(9.2)
Elektr yuritmaning analogli rostlash tizimlarida asosan proporsional
(P- rostlagichlar) integral (I- rostlagichlarni), proporsional- integral (PI- rostlagichlari) hamda proporsional- integral- differensial (PID - rostlagichlar) turdagi rostlagichlar qo‘llaniladi. 9.1 jadvalda yuqorida sanalgan turdagi rostlagichlarning uzatish funksiyalari va o‘tish xarakteristekalari keltirilgan.
Analogli rostlagichlar turlari.
9.1- jadval.
Quyida rostlagichlarning asosiy elementi bo‘lmish rostlagich chiqish signalini berilgan darajada cheklovchi cheklash sxemasidan biri keltirilgan.
